Qeveria duhet të prezantojë më shumë kritere në zhvillimin e masave dhe të ketë masa të posaçme financiare dhe jo-financiare për të mbështetur prindërit e vetëm dhe të vetëpunësuarit si rezultat i krizës. Bashkëpunimi me sektorin e OJQ-ve për të ndihmuar personat me aftësi të kufizuara, të moshuarit, viktimat e dhunës dhe prindërit kryefamiljarë duhet të kenë prioritet urgjent për t’iu përgjigjur në mënyrë efektive krizës.
Këto janë pjesë e konkluzioneve të analizës së shpejtë të masave të propozuara për të trajtuar pandeminë Kovid-19 të zhvilluar nga Qendra për Hulumtime dhe Politikëbërje.
Masat e marra dhe / ose të propozuara deri më tani nga qeveria kanë pasur një efekt në punën e paguar dhe të papaguar të grave, varfërinë e fëmijëve, statusin e strehimit të prindërve kryefamiljarë dhe mbijetesën e tyre ekonomike, thuhet në analizë.
Qendra thekson se Kovid-19 ka shkaktuar një krizë globale në sistemet e shëndetit publik dhe ka potencial të ndikojë në krizën më të rëndë globale ekonomike deri më tani.
Qeveritë në nivel global po marrin masa për të zvogëluar përhapjen e virusit, në mënyrë që të mos rëndojnë dhe të reagojnë siç duhet ndaj sistemeve të shëndetit publik, kriza ka prekur të gjithë qytetarët, por pasojat do të ndikojnë në mënyrë të pashmangshme në njerëz dhe profesione të ndryshme. Gratë janë shumica e kujdestareve, përfshirë kujdesin me pagë siç janë punonjësit e kujdesit shëndetësor, por edhe kujdesi pa pagesë siç është familja dhe amviseria. Kjo do të thotë që rreziku i ekspozimit ndaj Kovid-19 është më i lartë për to.
“Gratë janë të rënduara nga masat për të mbyllur shkollat dhe kopshtet, por edhe për t’u kujdesur për prindërit më të vjetër (veçanërisht të vështirë në izolim dhe lëvizje të kufizuar). Vërejtjet tona janë nga një këndvështrim gjinor dhe synojnë të zvogëlojmë hendekun gjinor që masat e ndërmarra nga Qeveria mund të shkaktojnë për të luftuar krizën. Masat ekonomike, profesionet e rënda – sektorët e shëndetit dhe tregtisë (supermarkete, dyqane) ku shumica e grave punojnë kryesisht mbajnë një barrë më të madhe se të tjerët. Barra është edhe më e madhe për ato familje me fëmijë, sepse orët e gjata të punës, ndonjëherë edhe ditët me mjekë në detyrë, e shterojnë familjen psikologjikisht dhe fizikisht dhe kujdesi për fëmijët bëhet më i vështirë”, thuhet në analizë.
Qendra për Hulumtime dhe Politikëbërje thekson që duke pasur parasysh rolin dhe rrezikun që marrin këto familje për përfitimin e të gjithëve, rekomandohet që Qeveria të marrë masa që të paktën do të lehtësojnë kujdesin për fëmijët e këtyre familjeve, duke e rritur kompensimin për fëmijët dhe për ato ose një lloj tjetër të kompensimi monetar.
Në lidhje me varfërinë e fëmijëve, Qendra vëren se disa nga projekt-masat që nuk janë miratuar ende, siç është paga minimale për të gjithë në sektorin publik, mund të kontribuojnë në rritjen e varfërisë së fëmijëve.
“Përmbushja e nevojave të familjeve me shumë fëmijë ose familjeve me prindër kryefamiljarë që punojnë në administratën publike me më shumë fëmijë mund të jetë veçanërisht e ndjeshme dhe në këtë mënyrë të rrisë rrezikun e varfërisë së fëmijëve, thuhet në analizë, duke përmendur që niveli i pagës minimale nuk mund të jetë pa asnjë kriter dhe duhet të marrë parasysh këto aspekte.
Veçanërisht të rrezikuar janë personat e vetëpunësuar, nga të cilët një e pesta janë gra.
“Bizneset e tyre kryesisht të vogla nuk mund t’i rezistojnë pasojave ekonomike dhe masat speciale janë të nevojshme për të mbrojtur këto biznese të cenueshme,” tha Henriar.
Një aspekt tjetër i rëndësishëm i krizës është dhuna në familje, pasi politikat e izolimit shoqëror i bëjnë gratë viktima të dhunës në familje veçanërisht të prekshme.
– Në këtë krizë nuk duhet të harrohet se izolimi në shtëpi me dhunues mund të jetë fatal për shumë njerëz. Prandaj, për tu përshëndetur janë numrat që Ministria e Punës dhe Politikës Sociale ka vënë në dizpozicion për të mbështetur viktimat, si dhe shtëpinë e sigurt, të cilën Rrjeti Kombëtar për Luftimin e Dhunës hapi në bashkëpunim me Qytetin e Shkupit. Komunat e tjera duhet të ndjekin këtë shembull dhe menjëherë të përdorin fondet për organizatat joqeveritare që të partnerizohen me ta për të siguruar shërbime dhe akomodim për viktimat e dhunës në mënyrë që t’i largojnë ato nga shtëpitë e tyre”, thuhet në analizë.
Veçanërisht të prekshëm në situatën e përgjithshme, sipas analizës, janë prindërit kryefamiljarë nga të cilët një shumicë e madhe janë gra.
– Përveç që mbajnë barrën psikologjike të të gjithë situatës, këta prindër tani kujdesen gjithashtu që të jenë pedagogë të mirë ndërsa shkollat janë të mbyllura dhe në të njëjtën kohë të sigurojnë ushqim urgjent gjatë rritjes së radhëve dhe kohës së pritjes. Edhe pse ato janë të mbuluar ekonomikisht nga masa puno në shtëpi, këto familje duhet të mbështeten më tej edhe nga një ndihmë më e madhe për fëmijë, por edhe duke u dhënë përparësi në supermarkete dhe bizneseve të tjera siç janë të moshuarit dhe gratë shtatzëna , sepse çdo minutë që fëmijët e tyre lihen në shtëpi vetëm për ato zgjaten në pafundësi”, thekson analiza.
Vëmendje e veçantë duhet t’u kushtohet grave shtatzëna në këto kushte.
– Megjithëse për fat të mirë koronavirusi nuk duket se shkakton efekte shëndetësore për gratë shtatzëna dhe fetusin, ato vuajnë, veçanërisht psikologjikisht në këto kushte për shkak të gjithë pasigurisë. Vendimi për të vendosur linjat e ndihmës psikologjike duhet të shtrihet në një linjë të veçantë për gratë shtatzëna, të cilave do t’u jepet këshilla se si të kujdesen për shëndetin e tyre fizik dhe mendor, dhe do të jenë në gjendje të informohen në detaje më të mëdha rreth lindjes së fëmijëve në kohë krize. Disa institucioneve dhe laboratorëve privatë u është mohuar e drejta për vizita të caktuara që kërkojnë qëndrime më të gjata në ambientet e laboratorëve, siç është ekzaminimi për sheqerin e fshehur, thekson Qendra.
Qeveria duhet të sigurojë që gratë shtatzëna dhe nënat të kenë kushte të përshtatshme për monitorimin e shtatzënisë dhe lindjes, shtoi qeveria. Për më tepër, masa e prezantimit të hyrjes me përparësi në treg duhet të shtrihet edhe në objektet shëndetësore, d.m.th. laboratorët ku këto gra shpesh ofrojnë materiale.
Sa i përket mbylljes së shkollave dhe kopshteve, analiza thekson që me masat qeveritare të punësuarit me fëmijë deri në 10 vjet, njëri prej prindërve lirohet që të shkojë në punë, megjithatë të punësuarit të cilët nuk do të parashtrojnë dokument me të cilin konfirmohet se fëmija i tyre shkon në kopsht apo në shkollë nuk janë liruar nga puna. Kjo nuk përfshin prindërit, fëmijët e të cilëve më parë janë kujdesur nga prindërit e moshuar (gjyshërit), dhe është kjo popullatë që është më e rrezikuar dhe nuk duhet të jetë në kontakt me fëmijët.
“Për këta fëmijë dhe familje janë të detyruar të vazhdojnë të kujdesen gjyshërit e tyre, gjë që kërcënon shëndetin e tyre. Prandaj, rekomandohet që masa të përfshijë edhe këta prindër pa kërkuar provë nga kopshti. Gjithashtu, punonjësit e Ministrisë së Brendshme, Ministrisë së Shëndetësisë, Ministrisë së Mbrojtjes, Ushtrisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, njësive tokësore zjarrfikës, Administratës Doganore u përjashtuan nga kjo masë. Duke pasur parasysh që këto profesione në shtet (përveç në ambientet shëndetësore) u shërbejnë në mënyrë disproporcionale burrat, masa rezulton automatikisht që më shumë gra të qëndrojnë në shtëpi për t’u kujdesur për fëmijët e tyre, edhe nëse në nivelin e familjes ka një pëlqim dhe dëshirë tjetër që prindi të vazhdojë punën. Nëse kriza zgjat më shumë, kjo mund të çojë në një ngadalësim të pabarabartë të grave në zhvillimin e tyre profesional, i cili në planin afatgjatë mund të çojë në humbje të vendeve të punës, një rritje të hendekut të pagave dhe një ulje të numrit të grave në pozitat e menaxhimit”, thanë nga Qendra.
Përveç mbylljes së shkollave dhe kopshteve, edukimi në distancë është iniciuar me përgatitjen paraprake të përmbajtjes arsimore nga stafi arsimor dhe arsimor, por zbatimi i tij në shtëpi mbetet një barrë për prindërit ose gratë, nëse marrim parasysh atë që u tha më sipër.
Në lidhje me strehimin, Qendra rekomandon propozimin për marrjen me qira të banesave sociale sa më shpejt të jetë e mundur.
“Sidoqoftë, kërkesat për të ngrirë pagesat me këste për kredi nuk janë pranuar ende, duke vënë në rrezik strehimin e shumë familjeve, të cilët po humbasin të ardhurat e tyre krejtësisht ose do të zvogëloheshin duke miratuar masën e pagë minimale në të gjithë sektorin publik. Në një situatë të tillë, prindërit kryefamiljarë janë më të rrezikuar. Edhe më të rrezikuar janë ata që marrin me qira banesa nga pronarë privatë të cilët duhet të vazhdojnë të paguajnë qiratë.
Prandaj, ju rekomandojmë që ripagimet e kësteve të kredive shtëpiake të ngrihen menjëherë, si dhe Qeveria të prezantojë një masë për subvencionimin e disa prej qirave të paktën për kategoritë e cenueshme të qytetarëve si prindërit kryefamiljarë ose sigurimin e banesave të përballueshme deri në fund të krizës për të shmangur situatën e nënave kryefamiljare, citohet në analizën e Qendrës për Hulumtime dhe Politikëbërje. fab/
