Bota e Mendimeve
PSIKOLOGJIA E PERSONALITETIT
Pse ndryshojnë personalitetet tona me moshën?
Ndoshta nuk e kuptoni, por personaliteti ndryshon me kalimin e viteve.
Pse ndryshojnë personalitetet tona me moshën?
Personaliteti ndryshon shumë hollë dhe gradual me moshën, vështirë se e vërejmë atë.
Por kur shikojmë prapa, dhe kur shiqojmê para pasqyre kuptojmë se kemi ndryshuar.
Studimet tregojnë se ndërsa plakemi, ne priremi të bëhemi më tolerantë dhe përvojat tona na ndihmojnë ta shohim realitetin nga këndvështrime të ndryshme.
Teoria se personaliteti ynë ndryshon pak ose aspak nuk është më e vlefshëme sot.
Personaliteti njerëzor është i lakueshëm dhe i rrjedhshëm: ne mund të përshtatemi me mjedisin tonë nëpërmjet përvojave tona. Ndryshimi është një konstante në jetën tonë.
“Detyra kryesore e njeriut në jetë është të lindë veten dhe të bëhet ai që është në të vërtetë. Produkti më i rëndësishëm i përpjekjeve tuaja është personaliteti juaj.”
(Erich Fromm)
Pse ndryshojnë personalitetet tona me moshën?
Studimet tregojnë se ndërsa plakemi, bëhemi më të ekuilibruar emocionalisht.
Kur shihni dikë përsëri pas shumë vitesh, ju e krahasoni atë person me kujtimet tuaja.
Jo vetëm që mund të dalloni nga rrudhat apo flokët e thinjura se ai, ajo është plakur, por edhe personaliteti i saj mund të ketë ndryshuar.
Personaliteti përbëhet nga mendime, qëndrime dhe sjellje që ndryshojnë me kalimin e kohës.
Një studim i Universitetit të Illinois dhe hulumtime të tjera tregojnë se ndërsa këto ndryshime janë më të theksuara midis moshës 20 dhe 40 vjeç, ato vazhdojnë deri në moshën madhore.
Shtohet pyetja: pse ndryshon personaliteti ynë?
1. Teoria e maturimit të personalitetit!
Personaliteti nuk është një konstrukt fiks dhe nuk është paralel me maturimin biologjik.
Ne e arrijmë pjekurinë fizike dhe mendore rreth moshës 30 vjeç, por personaliteti zhvillohet përmes përvojave dhe ndërveprimeve tona me mjedisin psikosocial.
Teoria e maturimit të personalitetit supozon se temperamenti vështirë se ndryshon.
Ai bazohet në baza gjenetike dhe përcakton se si reagojmë ndaj mjedisit tonë.
Sidoqoftë, personaliteti është një konstrukt i lakueshëm, i rrjedhshëm që ndryshon për të na mundësuar të përballemi me sfidat e jetës.
“Edhe ato që jemi më së shumti, nuk jemi gjithmonë”.
(Marie von Ebner-Eschenbach)
2. Teoria e Pesë Tipareve të Personalitetit
Në vitin 2020, Universiteti i Tulsa publikoi rezultatet e 152 studimeve gjatësore. Në të, një ekip studiuesish analizuan ndryshimin në personalitetin e një kampioni njerëzish nga fëmijëria deri në moshën 70-vjeçare.
Shkencëtarët ishin në gjendje të vëzhgonin se si natyra e tyre ndryshoi bazuar në modelin e Pesës së Madhe.
Ne nuk bëhemi më të mërzitur gjersa plakemi, përkundrazi: mësojmë të kemi marrëdhënie më të shëndetshme dhe të përballemi më mirë me problemet.
Sipas teorisë së Pesës së Madhe, mund të vërehen ndryshimet e mëposhtme:
Të moshuarit janë më ekstrovertë dhe të hapur.
Ata janë gjithashtu më empatikë dhe më të kuptueshëm.
Me moshën, neurotizmi zvogëlohet dhe stabiliteti emocional rritet.
Ndërgjegjja është më e theksuar, bëhemi më kërkues, por edhe më të adaptueshëm.
3. Faktorët psikosocialë
Mënyra se si personalitetet tona ndryshojnë gjersa plakemi është për shkak të faktorëve biologjikë dhe psikosocialë.
Ne e dimë se personalitetet tona evoluojnë për t’u përshtatur më mirë me mjedisin.
Ndryshimet janë, ndër të tjera, rezultat i drejtpërdrejtë i presionit social.
Për shembull, nëse dikush nuk mund të marrë një arsim akademik sepse duhet të ndihmojë familjen e tij, kjo ndryshon personalitetin e tyre.
Përvojat traumatike ose vetmia gjithashtu na ndryshojnë dhe formësojnë natyrën tonë.
“Merr atë që është e dobishme. Lëreni atë që është e kotë. Dhe shtoni atë që është e juaja.”
(Bruce Lee)
4. Përvoja dhe mençuria
Kur kthejmë kokën pas, na habit se sa shumë kemi ndryshuar në jetë.
Mësojmë se impulsiviteti shpesh çon në vendime të gabuara dhe për këtë arsye veprojmë më me qëllim. Me kalimin e viteve, ne bëhemi më të mençur dhe më të niveluar.
Ne e dimë se cilat beteja ia vlen të luftohen dhe se kurë është më mirë të shikojmë nga ana tjetër.
Pjekur me mençuri nuk është gjë tjetër veçse të gjejmë veten tonë autentike, siç do të thoshte Erich Fromm.
Gruaja e moshuar reflekton mbi personalitetin e saj.
Lidhjet e forta dhe ndërveprimi social janë çelësi për një plakje të shëndetshme.
Pse disa njerëz nuk ndryshojnë ose si të themi ‘nuk plaken keq’?
Disa njerëz nuk e zhvillojnë personalitetin e tyre në një mënyrë të shëndetshme gjersa plaken. Personaliteti i ngurtë nuk lejon maturim pozitiv.
Pse ndodh kjo?
Shkaqet e mundshme janë:
Vetmija
Stresi kronik
Pamundësia për të pranuar kalimin e kohës
Përvoja traumatike të papërpunuara
Personalitete neurotike dhe mentalitete shumë të ngurta
faktorët psikosocial.
Problemet financiare ose një mjedis social i pafavorshëm mund të çojnë në këtë.
problemet e shëndetit mendor. Këto shpesh variojnë nga çrregullimet e personalitetit deri te depresioni i padiagnostifikuar që bëhet kronik me kalimin e kohës .
“Nëse duam të ndryshojmë diçka tek një fëmijë, fillimisht duhet të kontrollojmë se nuk është diçka që duhet ta ndryshojmë tek vetja”.
(Karl Gustav Jung)
Pjekja pozitive ndryshon personalitetin tonë në avantazhin tonë
Arsyeja kryesore pse personaliteti ynë ndryshon me kalimin e moshës është se ne mund ta përdorim atë për të përmirësuar cilësinë e jetës sonë.
Maturimi pozitiv na lejon të përshtatemi në mënyrë optimale ndaj një skenari më kompleks psikosocial.
Gjersa integrojmë përvojat tona të jetës, ne bëhemi më të mençur, më të zgjuar dhe më të shëndetshëm.
Pergatiti
B.K.
Foto
‘Me kalimin e viteve deri tek shkopi’
