Deri më tani janë nënshkruar 71 marrëveshje me vlerë totale 1.5 milionë euro. Blerja më e madhe është për respiratorët e frymëmarrjes, për të cilët janë shpenzuar 909 mijë euro, në 44 për qind të rasteve është negociuar vetëm një kompani, dhe më së shpeshti është blerë pajisje mbrojtëse, siç janë maskat, dorezat dhe skafander, me shumëllojshmëri çmimesh. As sasitë e produkteve të blera dhe as çmimet individuale nuk publikohen në çdo kontratë të pestë të prokurimit publik ose vendim për zgjedhjen e ofertës më të favorshme. Pesë institucione shëndetësore, tre institucione lokale dhe dy kombëtare janë në 10 institucionet me vlerën më të lartë të prokurimit.
Kjo u njoftua nga Qendra për Komunikime Civile, pas monitorimit të prokurimeve urgjente në lidhje me koronavirusin për zbulimin në kohë të dobësive të caktuara në proces dhe për të kontribuar në tejkalimin e tyre, në mënyrë që të mbrohen paratë publike dhe përdorimi racional i burimeve të kufizuara në vend.
Për prokurimin urgjent publik që lidhet me mbrojtjen dhe parandalimin e përhapjes së infeksionit koronavirus, nga fillimi i marsit deri më 20 prill, janë nënshkruar 71 marrëveshje me vlerë totale 1.5 milionë eurosh.
Edhe pse numri i kontratave të publikuara për prokurime urgjente është rritur në periudhën e monitoruar, raporti thotë, disa institucione ende nuk i publikojnë raportet për kontratën e lidhur dhe vetë kontratat.
“Blerja më e madhe individuale është për aparatet resporatore, për të cilat janë shpenzuar 909 mijë euro. Deri më tani, prokurimi më i madh që lidhet me krizën është ai i Ministrisë së Shëndetësisë, e cila me një Dekret të veçantë të Qeverisë ka prokuruar 31 resporatorë për 909.561 euro, ose me një çmim mesatar prej 29.340 euro për një aparat. E veçanta e këtij prokurimi është se është publikuar një shpallje publike në të cilën janë kërkuar oferta brenda tre ditësh, me një çmim të paracaktuar maksimal 25,000 euro për aparaturë (pa tarifa) dhe një kohë maksimale të dorëzimit prej 30 ditësh. U morën nëntë oferta, shtatë prej të cilave u refuzuan për shkak të mos përmbushjes së afatit të dorëzimit, çmimit ose kushteve të tjera të thirrjes”, tregon monitorimi i bërë nga Qendra për Komunikime Civile.
Në 44 për qind të rasteve, vetëm një kompani ishte negociuar, dhe një numër i konsiderueshëm i institucioneve vazhdojnë të praktikojnë, përpara se të përfundojnë marrëveshje urgjente, të negociojnë vetëm me një kompani në vend të disa ndërmarrjeve.
Në 44 për qind të kontratave të lidhura, theksohet, institucionet kërkuan një ofertë vetëm nga një ofrues, me të cilin ishte lidhur edhe kontrata.
Më shpesh blihen pajisje mbrojtjes, siç janë maskat, dorezat dhe skafander, me një larmi çmimesh. Institucionet shtetërore prokurojnë disa lloje maskash, nga maska kirurgjikale mbrojtëse me dy shtresa ose tre shtresa me çmime nga 30 deri në 45 denarë, maska mbrojtëse N95 me çmime nga 200 deri në 340 denarë, maska resporstore FFP3 me një çmim 177 denarë dhe maska resporatore N95 që kushtojnë nga 66 deri në 97 denarë dhe deri në maska kanavacë me një çmim prej 35 denarësh dhe maska kirurgjikale me një çmim 53 denarë.
Larmia ekziston edhe në lidhje me skafanderat, kështu që disa blejnë nga ato me një përdorim, për të cilat paguajnë nga 177 deri në 485 denarë, ndërsa të tjerët blejnë skafandera shumëpërdorimshe, me çmime prej 1,180 denarësh. Kur bëhet fjalë për dorezat e disponueshme, ekziston një ndryshim i rëndësishëm në çmimet: nga 1,76 denarë në 4,70 denarë. Çmimi me pakicë për këto doreza është kryesisht 3.5 denarë dhe rrjedhimisht disa institucione i blejnë ato me çmime më të larta se ato me pakicë.
As sasitë e produkteve të blera dhe as çmimet individuale nuk publikohen në çdo kontratë të pestë të prokurimit publik ose vendim për zgjedhjen e ofertës më të favorshme. Disa nga institucionet (gati 20 për qind), të deklaruara në rezultatet e publikuara të monitorimit, në kontratat e prokurimit publik ose në vendimet për zgjedhjen e ofertës më të favorshme që ata publikojnë në Sistemin Elektronik të Prokurimit Publik, deklarojnë vetëm objektin e prokurimit, pra atë që do të blejnë edhe vlerën totale të kontratës. Ky veprim, nënvizohet, nuk është në frymën e një pune transparente dhe të përgjegjshme dhe nuk lejon kontrollin e publikut profesional dhe qytetarëve në mënyrën e shpenzimit të parave publike.
“ Pesë institucione shëndetësore, tre institucione vendore dhe dy kombëtare janë në dhjetë të parat me vlerën më të lartë të prokurimit. Me prokurimin e aparaturave të frymëmarrjes dhe pesë prokurimeve të tjera, Ministria e Shëndetësisë deri më tani ka lidhur kontratat më të vlefshme të prokurimit publik që lidhen me koronavirusin. Vijojnë Spitali i Qytetit në Shkup, por edhe Qyteti i Shkupit, si dhe Shërbimi qeveritar për çështje të përgjithshme dhe të përbashkëta. Spitali i Prilepit është i vetmi spital lokal në këtë listë, ndërsa Ndërmarrja Publike e Shkupit për Parqe dhe Gjelbërim dhe Komuna e Butelit gjithashtu paraqiten si institucione vendore. Nga ministritë, përveç Ministrisë së Shëndetësisë, e vetmja tjetër me prokurime më të mëdha është Ministria e Mbrojtjes, ndërsa nga klinikat – Klinika për Gjinekologji dhe Obstetrikë”, citohet në Qendrën për Komunikime Civile.
Dhjetë institucionet me vlerën më të lartë të prokurimit në lidhje me koronavirusin janë Ministria e Shëndetësisë 7 944,224 euro, Spitali i Përgjithshëm i Qytetit “8 Shtatori” Shkup 11 117,955 euro, Qyteti i Shkupit 2 72.855 euro, Shërbimi Qeveritar për Çështje të Përgjithshme dhe të Përbashkëta 4 64,104 euro, Spitali i Përgjithshëm Prilep 4 40.465 euro, NP Parqe dhe Gjelbërim – Shkup 1 38,374 euro, Fakulteti i Mjekësisë “Shën Cirili dhe Metodij” 3 32,395 euro, Ministria e Mbrojtjes 4 31.886 euro, Komuna e Butelit 1 19,187 dhe Klinika Universitare për Gjinekologji dhe Obstetrikë Shkup 6 17.983 euro.
Ndër kompanitë, publikon Qendra për Komunikime Civile, më të mëdhatë janë kontratat për aparatura të frymëmarrjes, të ndjekura nga tre kompanitë farmaceutike – Alkaloid, Dr. Panovski dhe Euro-Farm. Vlera më e madhe individuale e një kontrate dhe në të njëjtën kohë, ndërmarrja me kontratë më të vlefshme është Soniks Anastasia SHPKNJ nga Shkupi, për 26 nga 31 aparaturat e blear të frymëmarrjes. Tjetra është kompania e dytë, e cila siguroi 5 aparatura të frymëmarrjes, Vinora SHPKNJ Shkup. Vijon Alkaloid SHA Shkup me tetë kontrata.
– Значително е намален бројот на тендери за време на кризата во однос на претходните две години. Влијанието на кризата врз јавните набавки се препознава и во намалениот број на набавки во текот на првите 30 дена од прогласувањето на вонредната состојба. Од 18 март до 18 април 2020 година, објавени се вкупно 1235 огласи за јавни набавки, што е за 46 % помалку од бројот на набавките во 2019 и за 38 проценти помалку од набавките во 2018 година, стои во објавениот извештај од направениот мониторинг.
“Numri i tenderëve gjatë krizës është ulur ndjeshëm në krahasim me dy vitet e kaluara. Ndikimi i krizës në prokurimin publik njihet edhe në numrin e zvogëluar të prokurimeve gjatë 30 ditëve të para të deklarimit të gjendjes së jashtëzakonshme. Nga 18 Mars deri në 18 prill 2020, janë publikuar gjithsej 1235 shpallje të prokurimeve publike, që është 46 për qind më pak se numri i prokurimeve në 2019 dhe 38 për qind më pak se prokurimet në 2018, sipas raportit të publikuar nga monitorimi.
Në periudhën e monitoruar, theksohet, Qeveria miratoi dy konkluzione në lidhje me prokurimin publik. Konkluzioni i parë i 2 prillit, pas së cilit Qeveria miratoi një konkluzion të ri më 13 prill, i cili specifikoi konkluzionin e mëparshëm dhe i detyronte institucionet që të mos bëjnë prokurime jo thelbësore, dhe nëse duhet, të kërkojnë pëlqimin paraprak nga Qeveria, ndërsa për prokurimet në dhe për të cilat ata kanë siguruar fonde, për të nënshkruar marrëveshjet, dhe për të kryer të gjitha prokurimet e tjera sipas buxheteve të tyre, duke marrë në konsideratë shndërrimin e fondeve në Buxhetin që është realizuar në 9 prill të vitit 2020.
Rekomandohet që duke pasur parasysh konstatimet e krizës aktuale të prokurimit publik që lidhen me koronavirusin dhe të pritet që këto prokurime të bëhen më të gjera, autoritetet kontraktuese gjithmonë duhet të përpiqen të marrin vlerën më të mirë të parave të harxhuara, rregullisht, në kohë dhe në mënyrë sa më të holësishme të informohet publiku në lidhje me prokurimin urgjent në lidhje me mbrojtjen dhe parandalimin e përhapjes së infeksionit KOVID-19, përkatësisht duke shpallur vendimet për zgjedhjen e ofertës më të favorshme përmes njoftimit të transparencës vullnetare – në të njëjtën ditë kur ata do të informojnë ofruesin, duke publikuar njoftimet për kontratat e lidhura dhe kontratat për prokurime urgjente – jo më vonë se dhjetë ditë nga lidhja e kontratës, duke specifikuar përshkrimin e saktë të produkteve të prokuruara, sasi dhe çmime individuale në kontratat e lidhura dhe publikimin e të gjitha informacioneve për prokurimet që zbatohen në përputhje me dekretet e lëshuara nga Qeveria duke publikuar shpalljet, vendimet e përzgjedhjes dhe marrëveshjet e lidhura në faqet e internetit të institucioneve përkatëse.
Rekomandohet gjithashtu që më shumë kompani të përfshihen në negociata, duke marrë parasysh që arsyeja e negociatave është urgjenca, jo mbrojtja e së drejtës ekskluzive të disa kompanive, për të hulumtuar në treg dhe për të parë shembuj të prokurimit të institucioneve të tjera që kanë blerë me një çmim më të ulët dhe të përfshirë më shumë ofertues në negociata, të përdorin procesin e negociatave për të arritur çmime të arsyeshme dhe për të mos lidhur kontrata me çmime të larta jorealiste, për të respektuar afatet e ofrimit të produkteve të blera, duke pasur parasysh që Urgjenca e prokurimit justifikon zbatimin e kësaj procedure për të drejtuar negociatat dhe për të shpjeguar në detaje arsyet e secilës prokurim në vendimin e prokurimit për të justifikuar që autoriteti kontraktues nuk mund të parashikonte prokurimin, nuk kishte kohë të zbatonte procedura të tjera dhe se rrethanat për urgjencën përfundimtare në asnjë mënyrë ato nuk mund t’i atribuohen institucionit që blen.
Prokurimet urgjente që lidhen me koronavirusin, në përputhje me Ligjin për Prokurimin Publik, zbatohen, sipas raportit të monitorimit, përmes negociatave të drejtpërdrejta me kompanitë, d.m.th. përmes një procedure të negociuar pa publikuar një shpallje, për të cilën institucionet nuk kanë nevojë për një mendim paraprak nga Byroja e Prokurimit Publik.
“Për të ngushtuar hapësirën për abuzim të mundshëm të burimeve publike tashmë modeste, është e nevojshme të bëhen përpjekje maksimale për të rritur transparencën, përgjegjshmërinë dhe racionalitetin e këtyre prokurimeve”, thuhet ndër të tjera në raportin e publikuar nga monitorimi i bërë nga Qendra për Komunikimet Civile.
