Si marrëdhëniet rajonale të fqinjësisë kanë një ndikim të fortë në vendin tonë?
Qeveria e Kosovës ka bërë hapin e parë drejt aplikimit për anëtarësim të vendit në Këshillin e Evropës, duke miratuar iniciativën për anëtarësim në këtë organizatë ndërkombëtare. Pothuajse në të njëjtën kohë me njoftimin, ajo shkaktoi reagimin dhe përgjigjen e Serbisë se do të “mbronte sovranitetin e saj dhe do të përpiqej të kundërshtonte (përkrahësit e idesë) në mënyrë paqësore dhe diplomatike”. Serbia madje ka mbledhur dje në një seancë të jashtëzakonshme Këshillin e Sigurisë Kombëtare. Ndër të tjera, Këshilli për këtë çështje do të japë mendim dhe udhëzim se si Serbia duhet të mbajë qëndrim dhe të ndërmarrë masat dhe aktivitetet e duhura ndaj vendeve që do të votojnë “pro” anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Maqedonia është gjithashtu anëtare e Këshillit të Evropës.
Këshilli i Evropës ka 46 shtete anëtare (përfshirë Maqedoninë) dhe pranimi i një anëtari të ri kërkon votat e jo dy të tretave të tyre. Shpresat e autoriteteve të Kosovës për t’iu bashkuar organizatës janë rritur që nga përjashtimi i Rusisë nga Këshilli i Evropës. Përkatësisht, është një organizatë ndërkombëtare për të drejtat e njeriut, demokracinë dhe sundimin e ligjit, me seli në Strasburg të Francës.
Dy vendet, Kosova dhe Serbia, të cilat kanë marrëdhënie kontradiktore (shpesh në prag të konfliktit), nga të cilat lindin interesa konfliktuale për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare, janë fqinjë të Maqedonisë. Marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës janë vetëm një segment i kompleksitetit të marrëdhënieve fqinjësore rajonale, në të cilat Maqedonia duhet të balancojë si një “entitet i jashtëm” në marrëdhëniet e tyre, që është një sfidë shtesë në përcaktimin e politikës së saj të jashtme, e ngarkuar nga marrëdhëniet e diskutueshme dypalëshe me pothuajse të gjithë fqinjët.në mjedisin e saj. Pothuajse në çdo vendimmarrje në organizatat ndërkombëtare në të cilat është anëtare, Maqedonia ballafaqohet me situatën të zgjedhë një parti me rrezik të ftohjes së marrëdhënieve me fqinjin e “pazgjedhur” dhe të vendoset vazhdimisht në (para) konfliktuale situatë diplomatike “nxehtë-ftohtë”.
– Kur nuk kemi një politikë të jashtme konsistente, të parashikueshme, çdo veprim i Maqedonisë në nivel ndërkombëtar bart rrezikun e vendimeve të diskutueshme. Në rastin e aplikimit të Kosovës për anëtarësim në Këshillin e Evropës, i cili së shpejti do të jetë në agjendën e vendimmarrjes, nuk kemi vend për një vendim tjetër veçse ta mbështesim. Duke qenë se ne e kemi njohur Kosovën si shtet, ekziston një ambasadë e Kosovës në Shkup…, Maqedonia nuk ka zgjidhje tjetër veçse të jetë konsekuente në zgjedhjen e saj tashmë të bërë. Kjo duhet t’i shpjegohet Serbisë, me të cilën është gjithashtu e rëndësishme që ne të kemi marrëdhënie të mira fqinjësore. Në përgjithësi, në diplomaci duhet të jetë konsistent në politikat dhe zgjedhjet e bëra, të cilat në radhë të parë duhet të jenë në interes të vendit dhe qytetarëve. Fatkeqësisht, në katër-pesë vitet e fundit nuk mund të thuhet se Maqedonia ndoqi një politikë të tillë të jashtme, e cila ishte e paparashikueshme dhe jokonsistente mbi të gjitha për interesat maqedonase dhe për qytetarët e vendit – tha ish-ambasadori dhe zëvendëskryeministri për Integrim europian, Ivica Bocevski.
Për çdo vend të vogël, veçanërisht në një mjedis fqinj ku fqinjët janë të disponuar për “bashkëpunim me shantazh”, sfida jonë për ekuilibër diplomatik forcohet më tej, në të cilën do të mbrohen në radhë të parë interesat e vendit të tyre dhe të qytetarëve. .
Cila është hapësira për manovrim dhe marrjen e vendimeve të përgjegjshme për vendin tuaj? Apo ndoshta kjo sfidë është komplekse vetëm për Maqedoninë?
– Sigurisht që ka një mënyrë dhe hapësirë për të qenë të mençur dhe të kujdesshëm në kompromiset e bëra në marrëdhëniet diplomatike, duhet vepruar vetëm si një vend sovran me qëndrime autentike kombëtare. Çdo vend ka një hapësirë për diplomaci në të cilën ai mbron kryesisht interesat e veta, pavarësisht se në çfarë aleancash merr pjesë. Por nëse figurat aktuale udhëheqëse në politikën maqedonase kanë një hapësirë intelektuale për vendimmarrje autentike me rëndësi rajonale dhe ndërkombëtare, unë jam shumë skeptik. Vitet e fundit, vendimet si në politikën e jashtme ashtu edhe në atë të brendshme në Maqedoni merren sipas një lloj “libri udhëzues për drejtimin e një vendi” të diktuar nga jashtë. Është shumë e lehtë të drejtosh një vend të tillë, por një vend i tillë nuk vlerësohet ndërkombëtarisht. Fatkeqësisht, nuk mund të thuhet se Maqedonia ka një politikë autentike sovrane dhe ne nuk kemi marrëdhënie sovrane me fqinjët tanë. Gjithçka që do të kërkohet nga ne është dhënë, pa marrë parasysh interesat e qytetarëve të Maqedonisë dhe të vendit tonë në përgjithësi – thotë profesoresha universitare Solza Gërçeva.
Profesor Gërçeva nuk është vetëm kritik ndaj drejtimit dhe ndërtimit të politikës së jashtme dhe fqinjësore të Maqedonisë. Ajo beson se mënyra maqedonase e ndërtimit të marrëdhënieve fqinjësore dhe ndërkombëtare është v por një kopje e pozitës tashmë të keqe ndërkombëtare të BE-së, për të cilën po përpiqet Maqedonia.
– Për fat të mirë, ose për fat të keq, Bashkimi Evropian po ndjek një politikë të jashtme kaq të pasuksesshme ndaj NATO-s, pra ndaj Shteteve të Bashkuara. Tendenca e politikave të Komisionit Evropian dhe euroburokratëve në përgjithësi nuk merr parasysh sovranitetin e anëtarëve të tij dhe interesat e qytetarëve të shteteve anëtare. BE-ja po merr gjithnjë e më shumë vendime që janë të dëmshme për mirëqenien ekonomike të qytetarëve të saj dhe ekonomitë e shteteve të saj anëtare dhe është ngecur në borxhe të reja (i fundit prej të cilëve ishte 15 miliardë euro) për luftën në Ukrainë. Ka një politikë globaliste, lajkatare nga BE-ja, në të cilën nuk ka vendimmarrje sovrane. Mendoj se në BE nuk ka pasur politika dhe politikanë më të pafuqishëm sesa kjo që po bëhet tani. Një filozofi e tillë e të menduarit dhe e sjelljes së politikës në BE, e pasqyruar në “Librin e udhëzimeve” për Maqedoninë, krijon një skicë karikaturale të imazhit të shtetit maqedonas në nivel ndërkombëtar – përfundon me resininim profesoresha Gërçeva.
Aplikimi i Kosovës për anëtarësim në Këshillin e Evropës më 12 maj aktivizon menjëherë Këshillin e Sigurimit të Serbisë, i kryesuar nga presidenti Aleksandar Vuçiq dje (13 maj) dhe ku morën pjesë disa ministra të qeverisë. Pas mbledhjes së Këshillit të Sigurimit, ministri i Jashtëm i Serbisë, Nikola Selakoviq, iu drejtua fillimisht publikut, duke paralajmëruar një aksion të madh diplomatik që synon tërheqjen e njohjes së Kosovës nga disa shtete. Ai tha gjithashtu se katër shtete tashmë e kanë tërhequr njohjen e pavarësisë së Kosovës.
– Serbia është në një situatë shumë të vështirë. Vendi ynë është i ekspozuar ndaj presioneve të tmerrshme për të pranuar cenimin e integritetit territorial të vendit tonë dhe për të pranuar shkeljen e së drejtës publike ndërkombëtare. Qeveria amerikane e ka bërë të qartë se po i bindet marrëveshjes së Uashingtonit. Prishtina e ka bërë të qartë se nuk ka ndërmend të arrijë ndonjë zgjidhje përmes dialogut. “Kemi marrë informacione se dy shtete të mëdha po e mbështesin Prishtinën”, tha ministri i Jashtëm serb Selakoviq, duke theksuar se Serbisë i presin “ditë të stuhishme dhe të rëndësishme”.
A parashikon marrëveshja e Uashingtonit se Kosova po heq dorë nga aspiratat e saj për t’u anëtarësuar në organizata ndërkombëtare?
Gjatë një konference për shtyp me kancelarin gjerman Olaf Scholz më 4 maj, presidenti serb Aleksandar Vuçiq iu referua të ashtuquajturës Marrëveshje të Uashingtonit, të cilën ai dhe kryeministri i atëhershëm i Kosovës Avdula Hoti e nënshkruan në Shtëpinë e Bardhë. 4 shtator 2020, në prani të Presidentit të atëhershëm Donald Trump.
Marrëveshja e Uashingtonit është ndoshta i vetmi dokument i rënë dakord nga Beogradi dhe Prishtina që përcakton se Kosova do të heqë dorë nga aspirata e saj për t’u bashkuar me organizatat ndërkombëtare.
Duke u nisur nga kjo klauzolë e marrëveshjes së Uashingtonit, në shtypin me kancelarin gjerman, presidenti i Serbisë, Vuqi., tha se “nëse dikush nuk dëshiron të respektojë marrëveshjen e Uashingtonit dhe dëshiron të shkojë në atë rrugë, do të na zgjidhen duart. “Ne do të veprojmë në përputhje me Kushtetutën e Serbisë dhe interesat tona kombëtare dhe shtetërore.
Ekspertët thonë se marrëveshja e Uashingtonit “nuk është një marrëveshje ndërkombëtare ligjërisht e detyrueshme”, por një shprehje e angazhimit politik. Megjithatë, në të njëjtin kontekst, bie në sy fakti që administrata e re amerikane ka konfirmuar vlefshmërinë e asaj marrëveshjeje dhe se ajo mbetet aktive.
Në konferencën e përmendur për shtyp, në pyetjen e një gazetari nëse Serbia do të largohet nga Këshilli i Evropës në rast të anëtarësimit të Kosovës, opinioni nuk ka marrë një përgjigje konkrete se Serbia do të jetë e gatshme të dalë nga Këshilli i Evropës, por instrumente të tjera që ka në dispozicion. gjegjësisht duhet të lobojnë anëtarët që të mos votojnë për anëtarësimin e Kosovës, edhe pse këtë herë do të duhet ta bëjnë këtë pa mbështetjen ruse në organizatë.
Pyetjes së ngjashme gazetareske drejtuar kancelares gjermane, dmth nëse Gjermania dëshiron ta përjashtojë Serbinë nga Këshilli i Evropës me vendimin e saj për anëtarësim në Kosovë, Olaf Scholz u përgjigj se “do të dëshironte që Serbia të vazhdojë të përfshihet në mënyrë aktive në Këshillin e Evropës dhe se është “është e rëndësishme të zhvillohen marrëdhënie që do ta shohin të gjithë rajonin në Bashkimin Europian në të ardhmen.”
