28/03/2024
14.7 C
Tetovo

Të tjera lajme

RMV, fermerët enden para sporteleve, aplikimi i digjitalizimit në fazën fillestare

Mosha, zakonet, mentaliteti, mungesa e njohurive të mjaftueshme, rezistenca ndaj ndryshimeve dhe mësimit të gjërave të reja, frika nga gabimet – cila është arsyeja kryesore për nivelin e ulët të digjitalizimit në bujqësinë e Maqedonisë? Përse për shumicën e fermerëve tanë është shumë më lehtë të shkojnë deri në njësinë rajonale edhe nëse kjo nënkupton humbje shtesë të kohës dhe rrezik për shëndetin e tyre në kushte kur ka KOVID, në vend se nga shtëpia, të ulen rehat para një kompjuteri, të aplikojnë për subvencione apo të nxjerrin disa dokumente? Hulumtimi i fundit i Koalicionit rural tregoi se niveli i shkrim-leximit digjital është i ulët, veçanërisht në zonat rurale, por gjithashtu që përdorimi i shërbimeve elektronike është jashtëzakonisht i pakënaqshëm. U vërtetua fakti që me bujqësi në vendin tonë merret kryesisht popullsia e moshuar, e ky sektori nuk është mjaft tërheqës për të rinjtë, raporton Meta, përcjell Portalb.mk.

Sipas Ministrisë përkatëse, digjitalizimi është një realitet dhe fermerët tanë do të duhet të edukohen dhe të përdorin mjete digjitale. Nga ana tjetër, fermerët janë të ndarë në qëndrime. Disa besojnë se problemi nuk duhet t’u hidhet vetëm atyre, por edhe në institucione.

– Brezat e vjetër e kanë shumë më të vështirë të pranojnë ndryshimet dhe të përballen me zgjidhjet digjitale, kurse të rinjtë që kanë më shumë njohuri në këtë fushë, për fat të keq, ende nuk e konsiderojnë bujqësinë tërheqëse ose sektor në të cilin do të ndërtonin profesionin dhe karrierën e tyre. Kjo është ajo ku duhet të kërkohet një pjesë e zgjidhjes – si të rritet aftësia konkurruese e saj përmes modernizimit të sektorit dhe ashtu të rritet numri i të rinjve që do të merren me bujqësi ose do të zhvillojnë veprimtari të tjera në zonat rurale që do tu sjellin atyre përfitime ekonomike përmes diversifikimit të pronave bujqësore, thotë drejtoresha ekzekutive e Koalicionit rural, Liljana Jonoski.

Nëse analizohen rezultatet e hulumtimit, vërehet një kontradiktë interesante: 87% e fermerëve të anketuar kanë një profil në Facebook, por kur duhet të marrin ose paraqesin një dokument, 64% preferojnë shërbimet e sportelit. Shkojnë në sportele në institucione edhe pse gjithçka e kanë në dispozicion me një klikim.
Sipas sondazhit, 29 përqind e të anketuarve flasin rrjedhshëm internetin dhe komunikimet elektronike. Megjithëse 76 përqind kanë adresën e tyre të postës elektronike përmes së cilës mund të kontaktojnë institucionet (Ministria e bujqësisë, DAP), shumica nuk e përdorin atë. Ata nuk e dinë fjalëkalimin e tyre ose adresa e tyre nuk është aspak aktive. Kjo ishte një nga arsyet për turmat e mëdha që u krijuan vitin e kaluar gjatë gjendjes së jashtëzakonshme dhe ndalimit të lëvizjes për shkak të KOVID, duke pasur parasysh që posta elektronike ishte gjithashtu e nevojshme për të marrë leje lëvizje gjatë shtetrrethimit, thotë Jonoski.
Në fillim të këtij viti, përsëri për shkak të mosnjohjes së adresave të postës elektronike dhe komunikimit elektronik, shumë fermerë nuk e kanë kontrolluar deklaratën e tyre vjetore tatimore, kështu që ata u përballën me pamundësinë për të kthyer taksën e të ardhurave që u takon çdo vit sepse në pjesën të të ardhurave të tjera, qendrave të blerjes ose objekteve të përpunimit me të cilat kanë lidhur kontrata prodhimi vendosin lëndët e para, maska, dezinfektues dhe materiale të tjera që u janë dorëzuar fermerëve.

– Kjo situatë meriton një hulumtim të veçantë në temën se sa fermerë, në raste të caktuara, për shkak të nivelit të ulët të shkrim-leximit digjital vuajnë dhe dëmtohen nga institucionet, si dhe sa negativ është trendi i vendosjes së proceseve të digjitalizimit vetëm në njërën anë, në këtë rast vetëm nga institucionet nëse kjo prirje nuk ndiqet nga qytetarët, thekson Jonoski. Numrat në pjesën e kartave të pagesës janë gjithashtu negativ. Në pyetjen “a keni një kartë pagese”, 92% e të anketuarve janë përgjigjën pozitivisht, por shumica e përdorin kartën vetëm për të tërhequr para nga një ATM. Vetëm 26 përqind e tyre paguajnë faturat e tyre në formë elektronike,kurse 11 përqind blejnë në internet.

Me përqindje të ngjashme janë përgjigjet për dorëzimin e aplikacioneve për listën e pasurisë, kërkesat për subvencione dhe lëshimin e certifikatës së lindjes/kurorëzimit – dokumente që konsiderohen shërbimet elektronike më të kërkuara, ndërsa janë pjesë e dokumenteve më të zakonshme që fermerëve iu duhen kur i dorëzojnë aplikimet për mbështetje financiare nga Programi kombëtar për zhvillim rural dhe Programi IPARD. Gjithsej 41.5 përqind e të anketuarve u përgjigjën se kur aplikojnë për subvencione ata përdorin ndihmë nga punonjësit e institucioneve përgjegjëse, 37.8 përqind thanë se nuk aplikojnë në mënyrë elektronike, kurse 20 përqind që ata aplikojnë vetë.

“Posedimi i smart pajisjeve ose kompjuterëve nuk është problem, si nuk është problem edhe qasja në internet. Sondazhi tregoi se 85% e fermave shtëpiake kanë smartfon dhe përveç kësaj, ata kanë laptop ose desktop kompjuter. Sidoqoftë, pak kanë tablet, vetëm 10 përqind. Gjithsej 93 përqind e të anketuarve thanë se kanë qasje në internet në vendin ku jetojnë dhe kanë pajisje me të cilat mund të përdorin internetin, tha Jonoski dhe shtoi se 62 përqind e të anketuarve janë të njohur me mundësinë e lëshimit elektronik të dokumenteve. Jonoski konkludon se fermerët kanë aftësi themelore digjitale, por duhet të punohet në arsimin e tyre joformal përmes trajnimeve dhe praktikave të ndryshme. Këtë e konfirmon edhe fakti se në pyetjen “a do të përdornit shërbime elektronike nëse ju ofrohet mbështetje”, pothuaj njëzëri me 93%, përgjigja është PO.

Jonoski konkludon se fermerët kanë aftësi themelore digjitale, por arsimi i tyre joformal duhet të punohet përmes trajnimeve dhe praktikave të ndryshme. Kjo konfirmon faktin se në pyetjen “a do të përdorni shërbime elektronike nëse do t’ju ofrohej mbështetje”, pothuajse unanimisht me 93 përqind, përgjigja është PO.

Fermerët të ndarë në lidhje me digjitalizimin

Vesna Janevska, fermere e regjistruar nga Rosomani, beson se problemi me nivelin e ulët të digjitalizimit nuk duhet t’i atribuohet vetëm prodhuesve, megjithëse është një fakt që më të vjetrit nuk punojnë në mënyrë elektronike. Arsyeja e joefikasitetit në këtë segment, sipas saj, duhet të kërkohet në nivelin institucional. Fermerët, thotë ajo, nuk kanë besim derisa nuk i dorëzojnë personalisht dokumentet ose nuk e marrin atë të vulosur në dorë. Ndonjëherë ata i dërgojnë dokumentet edhe me postë të rekomanduara që të sigurohen se do të mbërrijnë, por jo në mënyrë elektronike.

“Cili nga fermerët më të vjetër se 50 vjeç punon elektronikisht? Dhe nëse doni të aplikoni në Zyrën Rajonale, punonjësit shpesh ankohen që sistemi është i gabuar ose se ka “rënë”. Punonjësi rrin ulur para kompjuterit, ti preti. 1.5 vjet më parë, kur aplikova për masën për gratë nga zonat rurale, katër orë qëndrova në zyrën e punonjës. Thirrja u publikua në një kohë shumë të shkurtër, afati i aplikimit ishte i shkurtër, për mbledhjen e dokumenteve. Ndodh gjithashtu që nëse dikush dëshiron të aplikojë në mënyrë elektronike, punonjësit në njësitë rajonale e bindin atë se procedura është komplekse, që nuk është në rregull”, thotë Janevska.

“Nëse dikush di të punojë në kompjuter, ai do të luftojë për punë në administratë, jo në fusha. Facebook po, shumica kanë, por kryesisht të rinjtë. Të moshuarit që kanë një profil, ua kanë hapur fëmijët e tyre dhe shërbejnë vetëm për të klikuar “like”. Nuk besoj se ata e kuptojnë TI. Unë personalisht varem nga djali im, veçanërisht kur duhet të futem në ndonjë onlajn punëtori. Nëse gaboj diçka nuk di anglisht, e pres nga punë dhe të gjithë qeshin me mua. Atëherë them me vete, është më mirë të mos përfshihem sesa të bëhem objekt talljeje”, është e sinqertë Janevska.

Ndryshe nga ajo, Suzana Dimitrievska nga Mustafino ka përdorur intensivisht pagesën elektronike për tre vjet, kurse edhe aplikon në mënyrë elektronike për subvencione. Por, e kupton frikën e fermerëve mbi të gjitha se do të gabojnë, sepse ajo personalisht kishte një përvojë negative kur kishte bërë një gabim gjatë onlajn kërkesës për mbështetje. Dimitrievska thotë se kooperativat mund të luajnë një rol shumë të rëndësishëm, pasi mbështetja dhe promovimi i digjitalizimit në bujqësi, e fermerët jo që duhet, por e kanë patjetër t’u përshtaten risive. Përdorimi i kompjuterëve duhet ta shohin si detyrim nëse duan seriozisht të merren me prodhimtari.

– Unë planifikoj plotësisht të kaloj në bankën elektronike dhe ky është viti i tretë që aplikoj në mënyrë elektronike për subvencione pa shkuar fare në Njësinë rajonale. Nëse ngec, e di kush e di dhe kërkoj ndihmë. Vitin e kaluar, në vend që të shkruaja 1000, unë shkrova 10,000. Në një rast të tillë, vjen një kontroll dhe inspekton për të vërtetuar se me të vërtetë është bërë gabim teknik. Vërtetë, procesi zgjat pak, por zgjidhet, thotë Dimitrievska.

Digjitalizimi nuk është një makth, theksoi ai, duhet qartë t’u tregohet fermerëve. Lidhur me rrjetet sociale, Dimitrievska thotë se është mirë që fermerët të kenë Facebook sepse kështu mësojnë të përdorin celularët.

Cili është pozicioni i autoriteteve?

Ministria e bujqësisë konfirmon se numri i fermerëve që aplikojnë në mënyrë elektronike për subvencione është i vogël dhe se shumica preferojnë praninë fizike dhe ndihmën nga punonjësit për të parashtruar aplikim elektronik.

“Edhe pse mënyra elektronike e aplikimit funksionon tashmë disa disa vite, interesi i fermerëve tanë është i dobët. Kjo për faktin se shumica e fermerëve janë më të moshuar dhe nuk kanë edukim kompjuterik. Edhe kriza e kurorës nuk ndikoi që ata të vendosin për aplikimin elektronik, përkundër apeleve tona dhe udhëzimeve të paraqitura për aplikim elektronik”, thonë nga MBPEU. Sidoqoftë, sipas Ministrisë, digjitalizimi është realitet dhe fermerët tanë do të duhet të edukohen dhe të përdorin mjete digjitale.

“Përdorimi i kompjuterëve në prodhimtarinë bujqësore është karakteristikë e të rinjve, ndërsa fermerët e moshuar rrallë dinë të aplikojnë digjitalizimin në prodhimtari bujqësor. Shpresojmë që me ndryshimin natyror të gjeneratës së të rriturve dhe rritjen e interesit të të rinjve në sektorin e bujqësisë, i cili është rritur vërtet falë masave, dhe mbi të gjitha masës “Fermeri i Ri”, kjo situatë do të ndryshojë në të ardhmen”, shtoi MBPEU.

“Sigurisht, të gjithë ata që kanë njohuri dhe dinë të operojnë me kompjuter, por nuk kanë shumë njohuri dhe aftësi, me ndihmën e shërbimeve tona nga qendra e thirrjeve ose departamentet, arrijnë të paraqesin aplikacione me mbështetje përmes telefonit. Ka edhe aplikantë të cilët kanë paraqitur aplikime vetë, për vite me radhë, dhe nuk kanë asnjë problem për të aplikuar. Për ata që nuk kanë njohuri të teknologjive të reja moderne, shërbimet e njësive rajonale të MBPEU janë në dispozicion dhe punonjësit së bashku me aplikantët paraqesin aplikacione”, shpjegon drejtori i Agjencisë, Nikica Baçovski.

Sipas tij, nga viti në vit po rritet numri i atyre që paraqesin aplikime vetë dhe pa mbështetje jo vetëm për subvencione në bujqësi, por edhe për marrjen e mbështetjes financiare përmes masave të Programit të Zhvillimit Rural.

“Fermerët përshtaten me risitë që prezantohen, dhe kjo bëhet kryesisht për të shkurtuar kohën që u nevojitet për të dorëzuar aplikacionet. Me kërkesat elektronike, ata mund të futen në sistem në çdo kohë, dmth. Mund ta bëjnë atë në orët e vona të mbrëmjes kur nuk kanë aktivitete të vërteta rreth të korrave. Në atë mënyrë, koha e tyre ulet, shpenzimet që i kanë për të shkaur në Zyrat rajonale dhe mbi të gjitha për të shmangur pritjet”, shton drejtori.

Nga viti 2016, të gjitha aplikacionet për “pagesa direkte e-subvencione” dorëzohen në mënyrë elektronike. Nëse nuk janë në sistemin “pagesa direkte e-subvencione”, aplikacionet nuk do të pranohen si të paraqitura. Dallimi është se disa nga aplikimet krijohen me ndihmën e punonjësve në zyrat rajonale, e disa nga aplikimet, gjegjësisht aplikantët që dinë të aplikojnë, i paraqesin ato vetë. Për të marrë mbështetje financiare nën masat e Programit për zhvillim rural, aplikimet dorëzohen në mënyrë elektronike, sidhe dorëzohet dokumentacioni shoqërues.

“Agjencia duhet të ndjekë trendet dhe të sigurojë transparencë më të madhe dhe aplikantët të kenë qasje në aplikimet e tyre në çdo kohë. Prandaj, jemi duke punuar në mënyrë aktive për fillimin e një modeli përmes të cilit të gjithë aplikantët nën Programin e pagesave direkte, Programin për zhvillim rural dhe IPARD do të jenë në gjendje të marrin informacione themelore në lidhje me rrjedhën administrative të aplikacioneve, projekteve dhe pagesave të tyre. Në këtë mënyrë, barra për punonjësit e AFSARD do të lehtësohet shumë, por edhe fermerët do të jenë në gjendje të shohin në kohë reale se cili është statusi i kërkesës së tyre të paraqitur. Nuk do të kenë nevojë të telefonojnë në qendrën e kontaktit për të pyetur në lidhje me statusin e aplikimit të tyre”, thotë Baçovski.

Të dhënat nga Agjencia e pagesave tregojnë se gjatë fushatës së vitit të kaluar për dorëzim të aplikacioneve për subvencione, 9.130 ​​persona kërkesat e tyre i kanë paraqitur vetë në formë elektronike. 57.818 personat e mbetur paraqitën aplikime elektronike, por janë krijuar me ndihmë të punonjësve në njësitë rajonale. Nga 9.130 ​​personat që kanë aplikuar nga shtëpia, aplikimet ishin në fushën e bujqësisë (3.858), prodhimtari hortikulturore (1.937), kultivim i vreshtave (1.484), kultivim i vreshtave ekzistuese (2.006), kafshë të shënuara (1.205), viçat që janë marrë (157), dele të shënuara (321) dhe dhitë e shënuara (196), informojnë nga Agjencia.

Për të nxitur digjitalizimin në bujqësi, Koalicioni rural rekomandon zhvillim të aplikacioneve që mund të arrihen dhe kuptohen lehtë me udhëzime të hollësishme me gjuhë të kuptueshme për fermerët dhe banorët ruralë, rritjen e sigurisë së dokumentit elektronik përmes promovimit të tyre më të madh, ndarjen e historive pozitive me njerëzit lokalë për efikasitetin dhe efektivitetin të shërbimeve elektronike nga ata që i kanë përdorur ato, si dhe mbështetje të drejtpërdrejtë në terren dhe punë me fermerët.

“Besojmë se është e domosdoshme të fillojë përdorim gradual i e-shërbimeve si mënyra e vetme ose prioritare e komunikimit të institucioneve, prezantimi i modeleve/programeve arsimore për të rritur aftësitë digjitale të fermerëve dhe banorëve në zonat rurale, të përgatitura në bashkëpunim me institucionet, kryesisht me Ministrinë e administratës dhe shoqërisë informatike dhe Agjencinë e punësimit, duke zhvilluar një fushatë për të rritur ndërgjegjësimin e qytetarëve që të përdorin shërbimet elektronike, duke subvencionuar lëshimin e nënshkrimeve elektronike për qytetarët e zonave rurale dhe të margjinalizuara dhe krijimin e një rrjeti lokal të ndërmjetësve mobil për të promovuar dhe ndërmjetësim për qasje në platformë, theksoi drejtoresha ekzekutive Liljana Jonoski.
Storja gazetareske hulumtuese u përgatit në kuadër të projektit “Digjitalizimi në bujqësi – TANI!” i financuar si nën-grant në kuadër të projektit “Rritja e pjesëmarrjes qytetare në agjendën digjitale – ICEDA”që e implementon Fondacioni Metamorfozis (Maqedonia e Veriut) , Akademia për e-Qeverisje (Estoni), Levizja Mjaft! (Shqipëri), CRTA – Qendra për kërkime, transparencë dhe llogaridhënie (Serbi), OJQ 35 mm (Mali i Zi) dhe ODK – Të Dhënat e hapura Kosovë. Projekti zbatohet me mbështetje financiare nga Bashkimi Evropian. Koalicioni rural është një nga tre organizatat e shoqërisë civile nga Maqedonia Veriut që u bë pjesë e rrjetit rajonal ICEDA – Rritja e pjesëmarrjes qytetare në agjendën digjitale, që përveç në Maqedoninë e Veriut është aktive edhe në Shqipëri, Kosovë, Mal të Zi dhe Serbi. Plani vjetor i punës Koalicionit rural mbështet nga Civica Mobilitas.

Të fundit