Rreth 90.000 persona nga i gjithë vendi, të lindur në dekadat e kaluara, të cilët janë rritur në një shtëpi për fëmijë pa përkujdesje prindërore, apo janë dhënë për birësim në Maqedoni, por edhe në vendet e rajonit, po enden në labirintet ligjore. , duke u përpjekur për të gjetur origjinën biologjike. Sipas Ligjit për Familjen, në vendin tonë të dhënat nga birësimi janë sekret dhe të gjithë ata që vendosën të shkonin në kërkim të identitetit të tyre duhej të kalonin një rrugë të gjatë dhe të dhimbshme.
Frika nga inçesti, nga sëmundjet trashëgimore, e drejta e pacenueshme për të ditur origjinën biologjike, është ajo që ata shprehin si arsye pse kanë nisur kërkimet e tyre, por vazhdimisht kanë hasur në dyer të mbyllura të institucioneve.
Ilija Jovanoviç (45) është një burrë që u rrit në një shtëpi për fëmijë pa kujdes prindëror në Shkup dhe ndjeu peshën që këta fëmijë mbajnë në shpinë. Ai ka dekada që lufton për realizimin e të drejtave të tyre. Jovanović qëndron prapa shoqatës “Ndërtimi i një të ardhmeje” dhe po fillon një projekt me të cilin, së bashku, të gjithë fëmijët në kërkim të një familjeje biologjike, si dhe prindërit që janë në kërkim të fëmijëve të tyre, do të luftojnë për miratimin e ndryshimeve ligjore për këtë temë.
– Ligjet tona të adoptimit datojnë që nga koha e ish-Jugosllavisë, nuk ka asnjë ndryshim me dekada. Ne do të kërkojmë ndryshimin dhe plotësimin e nenit 123 të Ligjit për Familjen, në mënyrë që personat pa kujdes prindëror dhe fëmijët e birësuar të hapin dosjen e tyre dhe të shohin se cilët janë prindërit e tyre biologjikë.
Shteti ua mohoi atë të drejtë dhjetëra mijëra fëmijëve dhe me këtë u bënë dëme të mëdha. Ligjet aktuale mbrojnë vetëm prindërit birësues, por mos mendoni për fëmijët e birësuar, të cilëve iu mohua e drejta të dinë nëse kanë motra dhe vëllezër, të dinë se kush janë të afërmit e tjerë të afërt, nëse ka ndonjë sëmundje trashëgimore në familje.
Frika nga inçesti është e madhe në mesin e këtyre njerëzve dhe ne kemi pasur një rast të tillë rreth shtatë vjet më parë. Një motër dhe vëlla nga Uellsi, të cilët u ndanë me birësim, përfunduan duke u martuar pa e ditur në Sidnei. Kur sekreti u zbulua, ishte një tronditje e madhe! Pse këta njerëz duhej ta përjetonin atë? Pse dikush gjykoi se është mirë të jetosh në gënjeshtër, pa të drejtën e të vërtetës për origjinën? – pyet Jovanoviq.
Ai pas rreth dy javësh ka paralajmëruar takim në Shkup, ku do të marrin pjesë fëmijët e birësuar, por ka paralajmëruar edhe një peticion me të cilin do të kërkojë që përfundimisht të bëhen ndryshimet ligjore dhe që në certifikatën e lindjes së të birësuarve të ketë të jetë gjithashtu një rubrikë për prindërit e tyre biologjikë. Gjithashtu, të mos lejohet ndarja e vëllezërve dhe motrave gjatë birësimit, si dhe të mos ndryshohet data e lindjes në certifikatë, si dhe të mos fshihet emri i vërtetë i të birësuarve, që u është dhënë nga prindërit e tyre biologjikë.
Kjo është një betejë që duhet ta fitojmë deri në fund! Do të kërkoj nga të gjitha partitë politike që të na mbështesin në miratimin e ndryshimeve ligjore, do të kërkoj mbështetje nga të gjitha ambasadat, do të shkojmë në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut në Strasburg! Tashmë kemi filluar projektin, në periudhën e kaluar kam marrë shumë telefonata, jo vetëm nga fëmijët e birësuar, por edhe nga prindër që janë në kërkim të fëmijëve të tyre. Janë rreth 40 familje nga Maqedonia që pretendojnë se kanë pasur fëmijë të shëndetshëm, të cilët më pas dyshohet se kanë vdekur në spital, menjëherë pas lindjes. Ata dyshojnë se fëmijët e tyre janë vjedhur dhe janë dhënë për birësim. Po përgatisim një lloj skedari, në të cilin do të futen të dhënat e të gjithë atyre që kërkojnë prindër, por edhe atyre që kërkojnë fëmijë, ndaj le të përpiqemi t’i bashkojmë. Të tillë janë rreth 90 mijë persona, nga vitet e kaluara e deri më sot. Ka shumë dyshime se janë bërë gjëra të paligjshme kur është fjala për birësimin, se punonjësit socialë kanë ushtruar presion që fëmijët të birësohen, se ndoshta është fjala për marrje ryshfeti, dhurata të shtrenjta.
Ajo që është interesante, kur prindërit birësues kërkojnë një fëmijë, zakonisht theksojnë se ai duhet të jetë i shëndetshëm, jo më i vjetër se gjashtë muaj, të mos jetë me origjinë rome, kam dëgjuar që prindërit birësues japin dhurata shumë të shtrenjta për të marrë fëmijë që duan sa më shpejt! Duhet të hetohet nga organet kompetente dhe të hiqet çdo dyshim dhe u bëj thirrje prindërve birësues, nëse ka një gjë të tillë, të mos sillen sikur janë në treg!- thekson Jovanoviq.
Për veten e tij, si fëmijë i lënë në shtëpi, thotë se është krenar që është rritur në një person që ka krijuar familjen e tij për të cilën kujdeset. Ai është baba i tre fëmijëve, punonte si mjeshtër shtëpie në shkollë, por edhe bukëpjekës në turnin e dytë, për t’i siguruar familjes një jetë të mirë. Ai nuk i harroi as fëmijët e shtëpisë, me të cilët kaloi fëmijërinë dhe rininë e tij dhe në shumë raste dha ndihmë konkrete, sepse të gjithë ishin pjesë e së njëjtës familje.
Unë e di origjinën time biologjike, nëna ime erdhi për të më parë në shtëpi kur isha rreth tetë vjeç. Tani ajo ka vdekur. E di edhe identitetin e babait tim, e di se çfarë kanë kaluar dhe për çfarë arsye më kanë marrë dhe më kanë lënë në një shtëpi. Unë jam duke hulumtuar origjinën e babait tim, i cili ishte nga Serbia dhe tani ka vdekur, kërkoj të afërm të afërt nga ana e tij, kushërinjtë.
Çdo ditë ndeshem me shqetësime të mëdha nga fëmijët e birësuar dhe fëmijët e rritur në një shtëpi pikërisht për shkak të injorancës së të afërmve të afërt, injorancës së gjenetikës dhe historisë së sëmundjeve trashëgimore. Kjo duhet të ndryshojë, askush nuk e meriton të jetojë në një errësirë të tillë dhe së shpejti do të mbaj takime pune me njerëz të Arkivit të Shtetit dhe Avokatit të Popullit.
Ne kemi nisur luftën, do të hapim kutinë e Pandorës, sepse secili ka të drejtë të dijë identitetin e tij. Po hulumtojmë edhe në vende të tjera se çfarë ndryshimesh janë bërë në këtë temë vitet e fundit, duam të kombinojmë, të marrim më të mirën dhe ta fusim në ligjet tona. Pres mbështetje nga të gjitha palët e interesuara, institucionet, partitë politike – tha Jovanoviq.
Vitet e kaluar, “Fokus” ka publikuar disa histori jete të fëmijëve të birësuar, të cilët pasi u rritën filluan të kërkonin origjinën e tyre biologjike. Kishte edhe histori të nënave që hoqën një fëmijë për birësim dhe më pas pas shumë vitesh vendosën ta kërkonin atë.
Të gjithë fëmijët e birësuar janë të bindur se nuk kërkojnë ndonjë trashëgimi nga prindërit e tyre biologjikë, por duan të dinë origjinën e tyre dhe gjithashtu të dinë nëse kanë vëllezër dhe motra. Redaksia jonë merr telefonata të shumta edhe nga fëmijë të birësuar, të cilët apelojnë të shkruajnë më shumë për raste të tilla, për të bërë ndryshime ligjore dhe për të realizuar të drejtën e tyre për identitet, për të ditur se kush janë dhe nga vijnë.
“Kam pasur një jetë të bukur me prindërit e mi birësues, ata më kanë dhënë shumë dashuri, por unë jam ende shumë i hidhur ndaj tyre, thotë bashkëbiseduesja jonë, e cila ka marrë vesh se ishte birësuar në të njëzetat e hershme. Ajo thotë se është shumë e inatosur me prindërit e saj birësues, të cilët sot nuk jetojnë më, sepse e kanë lënë të jetojë një gënjeshtër prej vitesh.
Të gjithë e dinin që isha fëmijë i birësuar, përveç meje. Të gjithë të afërmit e mi të ngushtë, të gjithë miqtë e prindërve, fqinjët… Vetëm unë nuk e dija dhe jetoja i rrethuar nga gënjeshtra. Më dhemb shumë. Si mund të më shikonin të gjithë në sy dhe të bënin histori? A nuk mendonin se po më bënin një shërbim të keq? Kur mora vesh të vërtetën ishte një goditje e madhe për mua. Unë kam falur, por nuk mund të harroj, sado me qëllim të mirë të ishin ato gënjeshtra. Tashmë prej më shumë se 20 vitesh jam duke kërkuar prindërit e mi biologjikë, thotë bashkëbiseduesi ynë.
Bashkëbiseduesi ynë, i cili disa vite më parë është larguar nga Maqedonia, thotë se kërkimi i prindërve biologjikë i ka marrë një pjesë të mirë të jetës dhe në fund ka arritur në dijeni që e ka lënduar edhe më shumë.
Mësova identitetin e prindërve të mi, ajo që mora vesh është shkatërruese. Këta janë njerëz që kanë pasur aftësi të kufizuara mendore, unë kam motra dhe vëllezër biologjikë që kanë vuajtur edhe nga sëmundje të tilla. Ishte një goditje e madhe për mua, por është mirë të dish lartësinë, cilado qoftë ajo. Kam në plan edhe të krijoj familje, të gjithë duhet ta dinë historinë e sëmundjeve familjare, që nëse është e mundur të parandalohen disa gjëra – shpjegon ai.
Bashkëbiseduesja jonë rreth të pesëdhjetave dhe që kërkon prindërit e saj biologjikë, thotë se publiku shpesh e keqkupton dëshirën e fëmijëve të birësuar për të zbuluar origjinën e tyre.
E shpalla publikisht kërkimin tim dhe kërkova ndihmë nga publiku. Kam hasur në komente me dënim, një keqkuptim total të situatës. Nuk i kërkojmë një nëne të na vërë në gjumë, të na përkëdhelë dhe të na edukojë në këtë moshë! Ne nuk kërkojmë të trashëgojmë shtëpi dhe prona, ne kërkojmë identitetin tonë dhe kemi të drejtë absolute për këtë, pavarësisht se dikush ka miratuar ligje që na kanë shkaktuar dëme të mëdha! Unë kam të drejtë të di nëse kam motra dhe vëllezër, fëmijët e mi kanë të drejtë të dinë nëse kanë të afërm të ngushtë. Bashkë me mua po vuajnë edhe ata, trauma po kalon edhe familja ime bashkë me mua dhe nuk do të qetësohemi derisa ta zbulojmë të vërtetën – tha bashkëbiseduesi ynë nga Shkupi.
Siç ka sqaruar Jovanoviq nga “Gradime vrjetusta”, në vitin 2007 ka pasur iniciativë për të bërë ndryshime ligjore në këtë pjesë, sa i përket të drejtës për identitet, por shërbimet kompetente në atë kohë nuk i kanë dëgjuar fëmijët e adoptuar. Tani, ai thotë se nuk tërhiqet nga beteja e tij dhe mbështetja e madhe që merrte çdo ditë i dha motivimin për të vazhduar dhe zgjidhur këto të meta dhjetëvjeçare në sistem.
