Ka kohë që çështja e të drejtave të grave, identiteti gjinor dhe ligjet që rregullojnë këto të drejta, për të cilat liderët botërorë dhe organizatat e të drejtave të njeriut janë pajtuar me Konventën e Stambollit, ka shkaktuar reagime në opinion. Ndër ata që janë kategorikisht kundër barazisë mes burrave dhe grave, më të zëshmit janë krerët e komuniteteve fetare. Disa komuna tashmë po e tërheqin buxhetin gjinor nga agjenda dhe po e heqin termin “barazi gjinore” nga përdorimi në dokumentet komunale. Në të njëjtën kohë, po zhvillohen aktivitete dhe aksione të ndryshme humanitare, të cilat me pretekstin e kontributit në forcimin e të drejtave të njeriut, në fakt promovojnë narrativa të dëmshme, ndikime të huaja dhe stereotipe lidhur me rolet gjinore. Për këtë temë, Meta.mk ka biseduar me Tanja Ivanova, kryetare e Reactor – Hulumtim në Veprim.
Çfarë mendoni për deklaratën e përbashkët të krerëve të komuniteteve fetare në të cilën ata thonë se njohja ligjore e “identitetit gjinor” në projektligjet e regjistrimit të lindjes dhe barazisë gjinore është e papranueshme dhe mund të çojë në diskriminim ndaj grupeve vulnerabël? A ka shqetësime se deklarata të tilla mund të nxisin potencialisht dhunën në familje ose të përjetësojnë perceptime të dëmshme për gratë dhe rolin e tyre në shoqëri?
Ivanova: Deklarata e përbashkët e liderëve fetarë në vetvete është jashtëzakonisht diskriminuese për grupet më të cenueshme, por edhe e pabazë dhe antikushtetuese sepse cenon laicitetin e shtetit, i cili garantohet me Kushtetutë, ashtu si të drejtat themelore të njeriut të të gjithëve. qytetarët janë të garantuar pavarësisht nga diversiteti i tyre. Kryetarët e komuniteteve fetare nuk kanë ekspertizë apo përvojë pune apo personale me të cilën mund t’i mbështesin këto deklarata. Disa dukuri dhe qëndrime të njerëzve të tjerë në shoqëri mund të jenë të papranueshme për bashkësitë fetare, por ata nuk kanë të drejtë t’i dënojnë dhe mohojnë ato.
Duke vepruar kështu, çdo individ ka të drejtën për të njëjtat liri dhe akses në të mira dhe shërbime publike dhe duhet të respektohet si qenie njerëzore.
Njohja ligjore e identitetit gjinor në vetvete nënkupton tejkalimin e diskriminimit të kahershëm bazë dhe sistematik të një pjese të qytetarisë dhe nuk synon aspak të diskriminojë grupet vulnerabël. Përkundrazi, ndihmon më të pambrojturit të përmbushin të drejtat e tyre themelore të njeriut të garantuara me Kushtetutë, para së cilës jemi të gjithë të barabartë. Gjinia nuk është një ideologji por një realitet dhe një kategori sociale në bazë të së cilës shpesh bëhet diskriminimi dhe pikërisht për këtë është e rëndësishme që të ketë një zgjidhje ligjore sipas së cilës mund të mbrohen personat e prekur.
Rezistenca aktive që ata përmendin nuk është produkt i “pasojave tragjike”, por i narrativave manipuluese dhe informacioneve të rreme që frikësojnë kategoritë e përmendura.
Për shëndetin psikologjik të të rinjve nuk duhet të shohim kërcënimin në gjini si kategori (e përsëris – nuk është ideologji), por dhunën sistematike të shumëanshme dhe të kahershme që justifikohet nga avokatët më të zëshëm kundër barazisë gjinore.
Konventa e Stambollit synon të mbrojë gratë dhe fëmijët dhe nuk është aspak “thelbësisht në kundërshtim me doktrinat e të gjitha komuniteteve fetare” siç pretendojnë liderët. Qëllimi kryesor i kësaj Konvente të Këshillit të Evropës për parandalimin dhe luftimin e dhunës ndaj grave dhe dhunës në familje është të ndihmojë gratë dhe fëmijët të luftojnë për të drejtat e tyre pavarësisht nga dallimet dhe besimet e tyre dhe synon të parandalojë dhunën ndaj grave dhe dhunën në familje, si vetë titulli i saj. tregon.
Strukturat që përpiqen të “ndotin” këtë Konventë me informacione të rreme dhe tekste manipuluese janë pikërisht ato që i kanë mbajtur gratë në disavantazh për shekuj dhe në çdo mënyrë përpiqen të ruajnë privilegjin e tyre të fituar padrejtësisht për të qenë “më të fuqishme” se gjysma e popullsisë së botës. Popullsia, pra ruajtja e çekuilibrit të pushtetit brenda kuadrit të hegjemonisë mashkullore, të cilën patriarkia e ka ruajtur me shekuj, sigurisht me mbështetjen e komuniteteve fetare. Mendoni vetëm për epokën e errët dhe djegien e “shtrigave” që ndodhi nën udhëheqjen e kishtarëve në lidhje me sistemet e atëhershme të qeverisjes dhe pushtetit.
Emri i Konventës vjen nga fakti se ajo u miratua pikërisht në Stamboll, në maj të vitit 2011, dhe bazohet në disa karta dhe dokumente ndërkombëtare që rregullojnë të drejtat themelore të njeriut. Të gjitha këto dokumente mbi të cilat bazohet Konventa tregojnë vetvetiu se nuk bëhet fjalë për një “dokument të ri” me “qëllime të konceptuara”, por përkundrazi, për një shtesë ligjore të protokolleve dhe konventave të mëparshme ndërkombëtare që janë përmirësuar sipas situatat që duan të tregojnë ose kundër atyre që duan të luftojnë, nëse konstatohet se ato nuk janë kapërcyer nga instrumentet ligjore ekzistuese dhe se është e nevojshme të forcohet më tej lufta kundër çdo lloj dhune për të mundur tejkalimin e saj. në afat të gjatë.
Kjo është arsyeja pse, me çdo keqinterpretim apo shtrembërim të qëllimshëm të imazhit të Konventës së Stambollit, ne të gjithë përveç kësaj, ne kontribuojmë në vazhdimësinë e dhunës dhe të jetojmë në një botë në të cilën nuk jemi të barabartë, dhe paguajmë të njëjtat taksa dhe kontribuojmë ndoshta edhe më shumë kur bëhet fjalë për vetë vlerat pas të cilave këto jodemokratike dhe anti- ndikimet njerëzore që funksionojnë në mënyrë retrograde përpiqen të fshihen.
Theksoj se ratifikimi i konventës është një e mirë e përgjithshme dhe një hap i madh përpara në luftën kundër dhunës me bazë gjinore dhe të gjitha formave të ngacmimeve me bazë gjinore, nga të cilat gratë preken në mënyrë disproporcionale më shumë, dhe pikërisht kjo është arsyeja pse kur ne themi dhunën me bazë gjinore, para së gjithash nënkuptojmë dhunën ndaj grave. Por ne përdorim termin me bazë gjinore sepse përfshin të gjithë personat pa dallim seksi, gjinie apo përkatësie, sepse pavarësisht se gratë janë më të prekura nga këto forma të dhunës, ato mund të përfshijnë edhe burrat dhe djemtë. Në të njëjtën kohë, kur kemi të bëjmë me çdo lloj dhune apo sjellje shqetësuese, nuk duhet të na interesojë gjinia apo identiteti gjinor i personit.
Nëse jemi njerëz në kuptimin e vërtetë të fjalës dhe kujdesemi për njerëzit tanë, nuk duhet të diskriminojmë mbi asnjë bazë dhe as të kërkojmë që të kufizohen të drejtat e atyre që janë të ndryshëm nga ne. Dhe feja, pavarësisht se çfarë feje është ajo, në thelb na mëson se ne duhet t’i duam dhe respektojmë të gjithë njerëzit, pavarësisht se si ata zgjedhin të shprehen në botën e tyre shoqërore.
Së fundmi në Aerodomën e Oshtinës janë organizuar dy manifestime kushtuar krizës në martesë dhe familje, vlerave të krishtera, traditës dhe patriotizmit. Në Strumicë, shpesh organizohen edhe manifestime humanitare në të cilat marrin pjesë klerikë, si dhe organizohen debate dhe shfaqje filmash me temën “Çka është gruaja”. Çfarë po promovohet në të vërtetë në ngjarje të tilla nën maskën e promovimit të të drejtave të grave apo përforcimit të roleve gjinore? A kontribuojnë fare në mbrojtjen dhe avancimin e të drejtave të grave apo po ndodh pikërisht e kundërta?
Ivanova: Këto ngjarje definitivisht nuk promovojnë dhe as kontribuojnë në mbrojtjen dhe avancimin e të drejtave të grave dhe në injorancën apo frikën e tyre nga diversiteti manipulojnë martesën dhe familjen, vlerat e krishtera, traditën dhe patriotizmin për të fituar pikë nga turma. Këto lloj ngjarjesh dhe diskutimesh potencialisht nxisin dhunën me bazë gjinore dhe dhunën në familje dhe e bëjnë edhe më të vështirë luftën tashmë të vështirë kundër dhunës, sepse ato vetëm sa përforcojnë ndarjet e padrejta që janë të rrënjosura thellë në patriarkinë që na ka çuar në këto kushte ndër shekuj. Deklaratat e liderëve fetarë dhe figurave të tjera nga sfera publike ose politike që përforcojnë perceptimet e dëmshme për gratë dhe rolin e tyre “nënrenditës” shoqëror dhe stereotipet që janë baza e të gjitha padrejtësive dhe pabarazive dhe janë shkaku kryesor i dhunës me bazë gjinore, janë shqetësuese.
Cili është këndvështrimi juaj, interesat e kujt promovohen në ngjarje të tilla dhe si mund t’i luftojnë gratë këto ndikime për të mos cenuar progresin e të drejtave të grave në vend?
Ivanova: Organizatat dhe aktivistët antigjinorë kanë qenë prezente në vendin tonë që më parë. Ata ishin shumë aktivë, së bashku me peshkopin Petar, kur u tentua të miratohej ligji kufizues për abortin, ligji për mosdiskriminimin, kur u fut edukimi fetar dhe u bënë veçanërisht të zhurmshëm dhe të organizuar pas ratifikimit të Konventës së Stambollit. dhe pas shpalljes së reformave gjithëpërfshirëse në sistemin arsimor. Ato shpesh shoqërohen me gjuhë të fortë urrejtjeje dhe sulme ndaj mbrojtësve të të drejtave të njeriut, të cilat organizohen dhe financohen mirë nga individë apo organizata të fuqishme, jo vetëm në nivel kombëtar, por edhe në nivel ndërkombëtar. Duke vepruar kështu, këto organizata dhe aktivistë nuk mobilizohen kundër gjinisë ose të drejtave të grave dhe personave LGBTI+, por thjesht i përdorin këto grupe për të forcuar ose rritur fuqinë e tyre (financiare dhe/ose politike) dhe për të ruajtur ose avancuar hierarkitë sociale dhe politike. të cilët mbështesin një botë në të cilën të drejtat e grupeve të caktuara kanë përparësi ndaj të drejtave të tjera, që në vetvete është shkelje e të drejtave të njeriut.
Fenomeni i krijimit të fondacioneve humanitare që gjoja synojnë të ndihmojnë njerëzit dhe në sfond, përmes abuzimit të temave që na prekin të gjithëve, tentojnë të futen vjedhurazi në skenarë të tjerë prapaskenë politiko-financiar, nuk është aspak i ri. Problemi është se efektet e dëmshme që mund të rezultojnë nga një propagandë e tillë janë shkatërruese për shoqërinë dhe parandalojnë çdo përparim dhe lëvizje evolucionare, duke ndikuar negativisht në zhvillimin e fëmijëve dhe të rinjve dhe të ardhmen e tyre. Në kohët e zhvillimit të lartë teknologjik, manipulime të tilla mund të jenë edhe më shkatërruese dhe shkatërruese për gjithçka që nënkupton mendim dhe zhvillim progresiv, por edhe për shëndetin mendor të djemve dhe vajzave. Rolet gjinore në shoqëri janë realitet dhe nuk duhet të përpiqemi t’i shtrembërojmë apo të kemi frikë nga armiqtë imagjinarë, por duhet të punojmë në avancimin e të kuptuarit tonë për to, zhvillimi i dhembshurisë dhe ndjeshmërisë dhe kontaktimi me çdo individ që lufton me padrejtësinë, diskriminimin ose dhunën.
Si mundet individët dhe komunitetet, pavarësisht nga përkatësia fetare, të kontribuojnë vërtet në avancimin e të drejtave të grave në Maqedoni dhe të sfidojnë narrativat dhe stereotipet e dëmshme të përhapura nga udhëheqësit fetarë dhe të tjerët në shoqëri në lidhje me rolet dhe përgjegjësitë e grave?
Ivanova: Lufta për avancimin e të drejtave të grave në Maqedoni dhe për sfidimin e narrativave dhe stereotipeve të dëmshme lidhur me rolet dhe përgjegjësitë gjinore në shoqëri është e vështirë pikërisht për shkak të këtyre ndikimeve në sfond nga qendrat e ndryshme të pushtetit (sepse nuk është vetëm Rusia, kjo përfshin gjithashtu alt-right në SHBA, e cila ka kanale të përpunuara seriozisht ndikimi, por edhe disa shtete anëtare të BE-së, të cilat janë të përshtatshme për të minuar çdo lloj progresi në këtë fushë për të ruajtur disbalancën e pushtetit). Fakti që disa fe i vendosin gratë në një rol vartës flet shumë për arsyen pse këto forca bashkojnë forcat në betejën antidemokratike kundër të drejtave themelore të njeriut, e cila në thelb u sjell më shumë pushtet politik dhe financiar të privilegjuarve. Në të njëjtën kohë, më duhet të theksoj një fakt se sipas Censusit të vitit 2021, shumica e besimtarëve ortodoksë janë gra – 430.558 gra ortodokse kundrejt 416.832 burra ortodoksë.
Mbetet që me forca dhe durim të përbashkët të luftohet kundër këtyre dukurive dhe sistematizimi i informimit publik të përforcuar dhe adekuat për të kapërcyer spekulimet dhe propagandën e dëmshme. Fatkeqësisht, nuk kemi mjaft fushata të plota dhe afatgjata që mund të bëjnë ndryshimin, as zbatimin e reformave të nevojshme në arsim, pikërisht për këtë arsye besoj se ky duhet të jetë prioriteti ynë. Natyrisht, është gjithashtu e nevojshme t’i kushtohet vëmendja e duhur nga ana e institucioneve shtetërore kur bëhet fjalë për krijimin e politikave dhe procesit të konsultimit në lidhje me barazinë gjinore dhe trajtimin e duhur kritik të kontributit të aktorëve të ndryshëm të përfshirë në proces.
