Studentët marrin mbështetje financiare prej 140 denarë në ditë ose 840 denarë në javë si vakt i subvencionuar i studentëve që ata mund ta përdorin nga e hëna deri të shtunën. Masa është menduar si mbështetje për mbulimin e një pjese të kostos së ushqimit për studentët dhe për të janë alokuar mjete nga Buxheti i Shtetit. Studentët në përgjithësi janë të kënaqur me masën, por besojnë se duhet të ndryshohet koncepti dhe të rritet shuma e mbështetjes financiare
Nxënësit e anketuar nga ekipi i MIA-s thonë se përkundër rritjes së sasisë së burimeve financiare nga 120 në 140 denarë në ditë, është e nevojshme të rriten këto mjete. Nga Kuvendi studentor të Universitetit kanë Propozim-Koncept dhe presin të bisedojë për këtë me Ministrin e ri të Arsimit dhe Shkencës.
Nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) në deklaratë për MIA-n shprehen se kjo është një masë subvencionimi, respektivisht mbështetje për të mbuluar një pjesë të kostos së ushqimit të studentëve, e jo për të mbuluar të gjitha kostot e ushqimit.
“Përdorimi i masës rregullohet me zgjidhje ligjore që është përmirësuar në dy raste me kërkese të studentëve, nëpërmjet perfaqesuesve te kuvendeve studentore te universitetit. Ndryshimet parashikonin një rritje të shumës nga 120 në 140 denarë në ditë dhe pagesë në baza javore, në vend se në baza ditore. MASH në fillim të çdo muaji shpall thirrje për aplikime për studentët që nuk e kanë ushtruar më parë këtë të drejtë për arsye të ndryshme. Në përputhje me kushtet, aplikanti duhet të jetë student me kohë të plotë, të mos jetë i regjistruar si fermer individual, të mos jetë i punësuar dhe të mos ketë të ardhura mbi asnjë bazë më të lartë se shuma e pagës minimale neto në vitin aktual”, sqarojnë nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës.
Në anketën e bërë nga ekipi i MIA-s, studentët theksojnë se mjetet nga vakti i subvencionuar i studentëve disi i ndihmojnë ata të blejnë produkte ushqimore, por me rritjen e standardit jetësor, ata kërkojnë që shuma të rritet
“Deri tani, është në rregull. Është shumë më produktive që masa u bë në baza javore sesa ishte 140 denarë në baza ditore, megjithatë, me rritjen e standardit të Republikës së Maqedonisë së Veriut, besoj se edhe sasia e vaktit tonë duhet të ndryshohet, sepse duhet të shkojë paralelisht. Në baza javore, arritëm të blejmë diçka, mirëpo megjithatë luftojmë. Në fund të fundit, ne jemi studentë, sadopak jemi të kënaqur . Mund të bëhet ndonjë ndryshim. Unë mendoj se edhe në lidhje me vendet e tjera që kanë këtë sistem të subvencionuar të vakteve, ai mund të përdoret dhe diçka mund të bëhet”, shprehet studentja për MIA-n.
Në mesin e studentëve ka edhe mendime se shuma e subvencionit duhet të rritet në të paktën 200 denarë.
“Mendoj se duhet të rriten në të paktën 200 denarë. Ne shpenzojmë shumicën e parave tona për ushqim si studentë nga qytete të tjera. Ne përdorim mjete në baza javore”, shprehet një studente tjetër në anketën.
Statistikat e fundit për muajin maj tregojnë se çmimet me pakicë u rritën me 1.3 për qind krahasuar me prillin dhe me 5.8 për qind krahasuar me majin e vitit të kaluar. Inflacioni u rrit për 0,9 për qind në krahasim me prillin dhe për 4,5 për qind në krahasim me majin e vitit të kaluar. Sa u përket ushqimit dhe pijeve joalkoolike ka një rritje prej 0,7 për qind. Rritja më e madhe ishte në fruta për 2,6 për qind dhe në bukë dhe drithëra për 0,5 për qind.
“Kjo shumë është relativisht e vogël dhe ndoshta nuk mund të mbulojë plotësisht shpenzimet themelore të vakteve të studentëve. Duke marrë parasysh se vakti mesatar në restorantet dhe mensat lokale mund të kushtojë më shumë se kjo shumë, studentët mund të përballen me sfida financiare në përpjekjen për të siguruar një vakt të shëndetshëm dhe të larmishëm. Duke marrë parasysh rritjen e çmimeve të ushqimit dhe inflacionit, kjo shumë bëhet edhe më e pamjaftueshme”, thotë analisti ekonomik, profesor Abil Baush në një deklaratë për MIA-n.
Rritja e vaktit të subvencionuar nga studentët, sipas tij, duket si një masë e nevojshme duke marrë parasysh rritjen e kostos së jetesës dhe inflacionit, dhe ai beson se ndoshta duhet të merret parasysh një ndryshim i konceptit, siç është: përfshirja e më shumë opsioneve ushqimore për studentët, duke përfshirë vaktet e shëndetshme dhe të balancuara nga ana ushqyese, në mënyrë që të përmirësohet vlera ushqyese e ushqimit që studentët e konsumojnë.
“Sipas hulumtimeve, rreth 30 për qind e studentëve në vend kanë deklaruar se nuk mund t’i lejojnë vetes ushqim të shëndetshëm në baza ditore. Sigurimi i vauçerëve që mund të përdoren në dyqane dhe restorante të ndryshme, në vend të një shume fikse parash, do të ofronte fleksibilitet dhe zgjedhje më të madhe për studentët, gjë që mund të zvogëlonte kostot ditore të ushqimit me rreth 15-20 për qind. Integrimi i platformave digjitale që do të lejonin qasje më të lehtë në ushqimet e subvencionuara mund të përmirësojë më tej efektivitetin e programit. Sipas të dhënave, platformat digjitale mund të zvogëlojnë koston administrative të menaxhimit të subvencioneve me rreth 5-10 për qind, duke lejuar që shumica e mjeteve të përdoren drejtpërdrejt për studentët”, shprehet profesori Baush.
Një rritje e mundshme e mjeteve për një vakt të subvencionuar të studentëve do të sjellë implikime financiare për Buxhetin në varësi të numrit të studentëve dhe përqindjes së rritjes.
Profesori Baush thotë se kostot shtesë mund të jenë të konsiderueshme, kështu që për shembull, nëse flasim për rreth 50.000 studentë dhe secili merr 500 denarë shtesë në javë, kjo do të rezultonte në një kosto shtesë prej rreth 1,3 miliardë denarë. Megjithatë, shton ai, investimi në shëndetin e studentëve mund të ketë përfitime afatgjata për shoqërinë dhe para se të merret një vendim përfundimtar, duhet të bëhet një analizë e detajuar financiare dhe të konsiderohen burimet e mundshme të financimit që masa të jetë e qëndrueshme.
“Hulumtimet tregojnë se ushqimi më i mirë mund të përmirësojë performancën akademike me rreth 10-15 përqind, gjë që mund të rezultojë në punësim dhe produktivitet më të mirë të studentëve pas diplomimit. Për më tepër, shprehitë e shëndetshme të ngrënies mund të zvogëlojnë kostot shëndetësore të shtetit në planin afatgjatë. Prandaj, para se të merret vendim përfundimtar, është e nevojshme të bëhet një analizë e hollësishme financiare dhe të shqyrtohen burimet e mundshme të financimit për të siguruar qëndrueshmërinë e masës. Për shembull, mund të merren parasysh burimet alternative të financimit si partneritetet publike dhe private, grantet nga organizatat ndërkombëtare ose ridrejtimi i mjeteve nga zërat tjerë të buxhetit që kanë një përparësi më të ulët, thekson profesori Baush.
Aleksandar Ristoski, nënkryetar i Kuvendit Studentor Universitar (KSU) në Universitetin “Sh. Qirili dhe Metodi” në Shkup, në një deklaratë për MIA-n, tha se si trup studentor besojnë se shuma e financimit duhet të rritet, por edhe koncepti ekzistues duhet të ndryshohet. Ata propozojnë, pavarësisht nga çmimi, që të kenë vakte të veçanta për studentët dhe kuponë me të cilët mund t ‘i blejnë ato vakte. Në këtë mënyrë, ata besojnë se nuk do të ketë abuzim nga ana e askujt.
“Ne të gjithë nuk jemi të kënaqur, jo vetëm me çmimin, por edhe me konceptin, sepse çmimi mund të rritet ose partia e ardhshme politike apo kushdo në pushtet mund ta rrisë atë çmim, dhe pastaj vendet ku blihet një vakt mund të bëjnë të njëjtën gjë, mund të rrisin çmimin dhe praktikisht nuk kemi ardhur në ndonjë zgjidhje. Prandaj, unë besoj se koncepti duhet të ndryshojë, respektivisht, pavarësisht nga çmimi, të ketë vakte të veçanta për studentët dhe të jetë në gjendje t’i rrisë ato me kuponë. Në këtë mënyrë nuk do të ketë abuzim nga ana e askujt”, shprehet Ristoski.
Zgjidhja aktuale ligjore që parashikon 840 denarë në baza javore u miratua me kërkesë të studentëve që deri atëherë u paguheshin 120 denarë në baza ditore. Të gjitha vërejtjet nga studentët që arrijnë në Kuvendiun Studentore Universitar u zgjidhën në komunikim me Ministrinë përkatëse.
“Si trup studentor, kemi formuar grup për komunikim mes nxënësve dhe atje na dërgojnë vërejtje dhe ne, në komunikim të drejtpërdrejtë me Ministrinë e Arsimit ose bankën, varet se ku është problemi, ne i zgjidhim ad-hoc të gjitha problemet që na mbërrijnl”, thekson Ristoski.
Për të ndryshuar konceptin, Ristoski thotë se po presin që të formohet qeveria e re, pas së cilës ata dhe ministri i ri i Arsimit dhe Shkencës do të negociojnë që risitë të fillojnë nga viti i ardhshëm akademik.
“Sa i përket financave dhe konceptit për të ndryshuar, pritëm që pushteti të ndryshojë sepse mund të arrihet një marrëveshje, e më pas të vijë një ministër tjetër. Prandaj kemi pasur më pak komunikim gjatë kësaj periudhe. Sapo të arrijë ministri i ri ose ministrja e re, ne do të bëjmë një marrëveshje se si të rrisim shumën dhe të ndryshojmë konceptin nga viti i ardhshëm shkollor”, thekson Ristoski.
Rreth 30 mijë studentë përdorin vaktin e subvencionuar të studentëve
Me nismën e Kuvendit Studentor Universitar në Universitetin “Sh. Qirili dhe Metodi” (KSU UQM), deputetët votuan në shkurt ndryshimet në Ligjin për ushqimin e subvencionuar të studentëve, sipas të cilit nga 1 marsi i këtij viti mjetet paguhen në baza javore dhe jo në baza ditore.
Nëse përdoruesi i një vakti të subvencionuar të studentëve në periudhën e caktuar nuk ushtron të drejtën e subvencionimit të një vakti të studentëve, shuma e vaktit të subvencionuar të studentëve nuk do t’i transferohet atij ditën tjetër. E drejta për vaktin e subvencionuar të studentëve nuk mund të ushtrohet nga përdoruesi në periudhën nga 1 korriku deri më 1 tetor të vitit në të cilin ai ka fituar të drejtën e subvencionimit të vaktit të studentëve, si dhe gjatë festave publike dhe ditëve jo të punës.
Vakti i subvencionuar i studentëve, siç tregohet nga Ministria e Arsimit dhe Shkencës, paguhet nga një zë buxhetor përmes të cilit kompensohen disa të drejta të tjera të studentëve, siç janë bursat për studime në vend dhe jashtë vendit dhe pjesëmarrja për akomodim në konviktet e studentëve, që këtë vit arrin në 1,21 miliardë denarë.
Për këtë masë, Ministria e Arsimit dhe Shkencës ka lidhur marrëveshje me “Shparkase Banka” SHA Shkup. Të gjithë studentët që fitojnë të drejtën për një vakt të subvencionuar të studentëve duhet të nënshkruajnë marrëveshje me Shparkase Banka për të hapur llogari të veçantë, të lidhur me kartelë pagesore të dedikuar për një vakt të subvencionuar të studentëve, pavarësisht nëse ata paraprakisht kanë qenë klientë të Shparkase Bankës. Për hapjen e llogarisë dhe lëshimin e kartelës pagesore, studenti nuk do të përballoje asnje shpenzim.
