Pritjet e shteteve anëtare për të arritur një marrëveshje mbi kornizën e bisedimeve në gjysmën e dytë të këtij viti janë realiste, përveç nëse ka disa shkelje më serioze të proceseve politike të BE-së. Sigurisht, presidenca gjermane e Bashkimit Evropian është vendimtare në këtë periudhë, një vend që është një mbështetës i fortë dhe mund të thuhet se është një udhëheqës në procesin e zgjerimit, i cili sigurisht nuk do të humbasë mundësinë dhe do të bëjë çmos që konferenca e parë ndërqeveritare gjatë presidencës së tyre të mbahet dhe të ketë sukses.
Këtë e theksoi në një intervistë për MIA-n zëvendëskryeministri për Çështje Evropiane, Bujar Osmani me rastin e 9 majit – Ditës së Evropës.
Sa i përket zgjedhjeve, të cilat, siç thotë ai, në formën e tyre sigurisht që komplikojnë të gjitha proceset politike, në këtë fazë të integrimit tonë evropian, sipas tij, ato nuk kanë ndonjë ndikim kryesor.
– Mbajtja e zgjedhjeve tani është e mbushur me sfida të tjera, dhe kjo është mënyra se si të zhvillohen zgjedhje pa rrezikuar sigurinë personale dhe kolektive, d.m.th. për të ruajtur shëndetin e qytetarëve. Sigurisht që është një përparësi, por edhe një kusht që zgjedhjet të jenë të besueshme, të kenë mundësinë administrate dhe vëzhguesit e OSBE / ODIHR të monitorojnë zgjedhjet, vëzhguesit e tjerë vendas dhe të huaj të jenë në gjendje të punojnë lirshëm, etj. Nëse kushtet epidemiologjike dhe shëndetësore nuk tregojnë kushte të përshtatshme për zgjedhje, ne nuk duhet të insistojmë në zgjedhje me çdo kusht, është decid zëvendëskryeministri Osmani.
Vijon e plotë intervista me zëvendëskryeministrin Osmani:
Në Samitin online të Zagrebit, megjithëse përqendrimi ishte kryesisht në krizën e koronavirusit dhe për të treguar solidaritetin midis dy palëve në tejkalimin e pandemisë dhe pasojave të tij socio-ekonomike, u konfirmua edhe perspektiva e BE-së për vendet e Ballkanit Perëndimor dhe BE-ja njoftoi një paketë serioze ekonomike prej 3. 3 miliardë eurosh për rikuperimin e ekonomits. Sidoqoftë, kryetarja e KE-së, Ursula von der Lajen tha se pandemia ishte një sfidë e madhe për sa i përket afateve për procesin e zgjerimit. A është e mundur që të vonohet apo ngadalësohet procesi i negociatave për shkak të krizës me koronavirusin?
Pandemia e KOVID-19 është kryesisht një kërcënim shëndetësor dhe ekonomik, por trajtimi i efekteve të krizës ka penguar proceset e tjera sociale dhe politike. Është e vërtetë që përqendrimi i Bashkimit Evropian dhe i vendeve anëtare tani është që të merren me pasojat e krizës, dhe në këto kushte vendimet merren më me vështirësi, ka anulime vonesa, etj.
Ju e përmendët Samitin e Zagrebit, i cili fillimisht ishte menduar të kishte një qëllim tjetër në aspektin ekonomik dhe financiar, për të paraqitur një Plan të ri mini-Marshall për forcimin ekonomik në Ballkanin Perëndimor dhe integrimin e tij të përshpejtuar ekonomik në Bashkimin Evropian. Por kërcënimi, pasojat, veçanërisht ndikimi socio-ekonomik i pandemisë kanë zhvendosur fokusin politik dhe në fund të fundit ne përsëri kemi marrë një paketë ekonomike që është më e përqendruar për ballafaqimin me krizën, dhe strategjia dhe perspektiva e re e mundshme ekonomike është shtyrë për në vjeshtë.
Nga ana tjetër, tekstualisht në hovin më të fuqishëm të koronavirusit në tokën evropiane, kur Italia, Spanja dhe pjesërisht Franca ishin në një garë histerike me virusin, Unioni, vendet anëtare të BE-së gjetën një mënyrë krijuese, përmes një video-konference dhe shkëmbimit të nënshkrimeve në mënyrë digjitale, për të konfirmuar vendimin për fillimin e negociatave me Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe Republikës së Shqipërisë. Kjo tregon se Bashkimi Evropian dhe shtetet anëtare të tij nuk po heqin dorë nga Ballkani Perëndimor, por integrimi i tij është ende përparësi për Unionin.
Pas vendimit për të filluar negociatat në mars, Komisionit Evropian iu dha mandati të përgatisë kornizën e bisedimeve, duke njoftuar se do ta paraqiste atë në fillim të qershorit, dhe tashmë keni deklaruar se prisni fillimin zyrtar të negociatave me konferencën e parë ndërqeveritare gjatë presidencës gjermane në gjysmën e dytë të vitit. A janë parashikime të tilla realiste duke pasur parasysh zgjedhjet e ardhshme?
Pritjet janë realiste dhe nëse nuk ka ndërprerje serioze në procesin politik të BE-së, ato ka të ngjarë të materializohen. Ne kemi dërguar pjesën tonë të kontributit në Komisionin Evropian, dhe tani pritet që ai të dalë me një raport të rregullt vjetor për situatën dhe përparimin e vendit në integrimet evropiane. Komisioneri i BE-së Varheji, si dhe pjesa tjetër e administratës së Drejtorisë së Zgjerimit, po punojnë për të përgatitur një draft-version të Kornizës së Negociatave, i cili më pas do të paraqitej në administratën e Këshillit Evropian, ose organin KOELA, i cili përfshin të gjitha vendet anëtare. Kjo është ajo ku korniza e bisedimeve fillon me përfshirjen e shteteve anëtare që kanë kohë të mjaftueshme për të arritur një marrëveshje në gjysmën e dytë të këtij viti. Sigurisht, presidenca gjermane e Bashkimit Evropian është vendimtare në këtë periudhë, një vend që është një mbështetës i fortë, mund të thuhet se është një udhëheqës në procesin e zgjerimit, i cili sigurisht nuk do të humbasë mundësinë dhe do të bëjë çmos që konferenca e parë ndërqeveritare gjatë presidencës së tyre të mbahet dhe të ketë sukses.
Ju përmendët gjithashtu zgjedhjet, të cilat në formën e tyre sigurisht që komplikojnë të gjitha proceset politike, por në këtë fazë të integrimit tonë evropian ato nuk kanë ndonjë ndikim kryesor.
Në samitin e BE në mars, Bullgaria mbështeti vendimin për fillimin e negociatave, por gjithashtu njoftoi se do të kërkonte të përfshijë kushtet e saj në kornizën e bisedimeve: Maqedonia të heqë dorë nga pakica, në vend të gjuhës maqedonase të përdorë termi “gjuha zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut”, por edhe rezultate të shpejta në pjesën e çështjeve të hapura historike nga Komisioni i Përbashkët për çështjet historike, Cilat janë instrumentet ne kemi në dispozicion për të shmangur bllokimin e mundshëm të procesit të negociatave?
Bullgaria kishte një mendim të veçantë, i cili nuk është edhe qëndrimi i Bashkimit Evropian, por mendimi i veçantë i një shteti anëtar. Kjo nuk përjashton mundësinë e tyre zyrtare të përdorimit të vetos në ndonjë pjesë të negociatave, por ata mund ta kishin bërë këtë në Këshillin në Mars, kur u mor një vendim për të filluar negociatat.
Ne kemi një marrëveshje me Bullgarinë, Marrëveshjen e Fqinjësisë së Mirë, e cila është një kornizë për zgjidhjen e këtyre mosmarrëveshjeve. Ne kemi formuar komisione që ndonjëherë funksionojnë me më shumë sukses, ndonjëherë me më pak. Këto janë mosmarrëveshje, keqkuptime dhe çelësi i zgjidhjes së tyre është që vazhdimisht të punoni për gjetjen e një zgjidhje kreative që do të sigurojë një kompromis të duhur. Bullgaria, si një fqinj i mirë, së bashku me Greqinë, ishin lobistët më të mëdhenj dhe luftuan shumë për të arritur një konsensus brenda BE-së për vendimin për fillimin e negociatave, në ato pak samite pas nesh, kur vendimi u shty. Nuk besoj se tani ata do t’i hedhin të gjitha në ujë dhe nuk do të përpiqen, nëse ka një vullnet nga ana jonë, të gjejnë një zgjidhje që do të jetë një kompromis i mirë për të dy palët. Ata e kanë sqaruar se nuk e kontestojnë realitetin, por se ne ende kemi pyetje të hapura rreth historisë, dhe unë mendoj se ato mund të tejkalohen.
Na presin zgjedhje. Brukseli do të monitorojë nga afër dhe vlerësojë procesin e zgjedhjeve. A janë të mundshme tensionet politike apo do të mbizotërojë përgjegjësia tek faktorët politikë?
Mbajtja e zgjedhjeve tani është e mbushur me sfida të tjera, të tilla si mënyra e mbajtjes së zgjedhjeve pa rrezikuar sigurinë personale dhe kolektive, për të ruajtur shëndetin e qytetarëve. Sigurisht që është një përparësi, por edhe një kusht që zgjedhjet të jenë të besueshme, që administrate dhe vëzhguesit e OSBE/ODIHR të monitorojnë zgjedhjet, që vëzhguesit e tjerë vendas dhe të huaj të jenë në gjendje të punojnë lirshëm, etj. Nëse kushtet epidemiologjike dhe shëndetësore nuk tregojnë kushte të përshtatshme për zgjedhje, ne nuk duhet të insistojmë në zgjedhje me çdo kusht.
Në këtë drejtim do të bëhet vlerësimi jo vetëm nga Brukseli, por edhe nga kryeqytetet e tjera evropiane, nga të gjitha misionet e vëzhgimit, etj. Nëse siguroni siguri, siguri dhe inkurajim që votuesit të shkojnë me të vërtetë në votime, atëherë do të kemi zgjedhje të besueshme në të cilat vërtet do të shprehet vullneti i qytetarëve, dhe ai vlerësim do të përcillet nga të gjithë.
Për vërejtje tashmë të vjetërsuara, nëse zgjedhjet në pjesë të caktuara do të jenë të drejta dhe të lira, nëse të gjithë do të jenë në gjendje të shprehin vullnetin e tyre lirshëm, fshehtas dhe pa presion, mendoj se janë shumë larg nesh. Në disa cikle zgjedhjesh, ne kemi riafirmuar aftësinë tonë demokratike dhe pjekurinë politike dhe besoj se vërejtje të tilla do të mbesin një fakt historik i së kaluarës.
Procesi i negociatave konsiderohet një nga operacionet më të rëndësishme dhe të gjera administrative-politike përmes të cilave kanë kaluar të gjitha vendet anëtare të BE-së. Si negociatori kryesor politik dhe kreu i delegacionit shtetëror për negociata me BE, si e vlerësoni gatishmërinë e strukturës ekzistuese të bisedimeve për fillimin e negociatave dhe cilat do të jenë sfidat kryesore për vendin?
Nga pikëpamja e strukturës negociuese, ne kemi formuar tashmë praktikisht të gjitha organet për drejtimin politik të procesit. Komisioni negociues i kryesuar nga kryeministri, përmes emërimit tim si kryenegociator politik, përcakton gjithashtu kornizën në të cilën duhet të formohen organe të tilla si Sekretariati për strukturën e bisedimeve, grupi i punës për negociata, i cili do të kryesohet nga zyrtari kryesor teknik negociator, etj.
Për më tepër, në kuadër të Procesit të Stabilizim Asociimit, deri më tani kemi pasur grupe pune përmes institucioneve që kanë punuar për të harmonizuar legjislacionin Evropian dhe për të transpozuar direktivat evropiane, në mënyrë që ata ta kenë më të lehtë për tu përshtatur me procesin e negociatave. Sidoqoftë, përkundër përgatitjes shumëvjeçare, pritja e gjatë në dhomën e pritjes ka ndikuar në shpërndarjen e stafit, duke lënë punë të caktuara, disa për arsyen më të zakonshme biologjike – sepse janë në pension, disa sepse nuk janë më në këto vende punë, etj.
Por ne po përgatitemi me gjithë entuziazmin, në vitet e fundit kemi pasur një shkëmbim serioz të përvojave dhe njohurive nga vendet e fundit anëtare që filluan negociatat, Serbinë dhe Malin e Zi, kemi pasur një shkëmbim përvojash me Slloveninë dhe Kroacinë dhe është krijuar një mekanizëm mbështetës edhe me Greqinë. Unë pres që me entuziazmin që mbretëron në vendin tonë për negociatat me BE-në, ne do të jemi të përgatitur mirë për fillimin e negociatave.
A do të komplikojë metodologjia e negociatave e miratuar rishtas procesin e komplikuar tashmë dhe a do të imponojë ndryshime në strukturën e negociatave?
Vërtet, ekziston edhe sfida e përshtatjes së strukturës së negociatave me metodologjinë e re. Dhe jo vetëm struktura e bisedimeve, por edhe vetë procesi i bisedimeve bëhet më i plotë, me një mbikëqyrje dhe monitorim shumë më të fortë të zbatimit, rezultate trak-rekord dhe të prekshme të vetë negociatave në funksionimin e sistemit juridik, shoqëror, demokratik. Nuk do të ketë asnjë mundësi për të shënuar angazhimet nga kapitujt pa përparim të duhur në grupimet e synuara, ndryshime që do të përmirësojnë standardet e kushteve, etj.
Siç thashë dikur, ky është një lajm i shkëlqyeshëm për qytetarët, sepse ata do të marrin negociata që do të japin rezultate të prekshme për ta gjatë vetë negociatave, dhe jo aq lajme të shkëlqyera për politikanët, të cilët do të duhet t’i dorëzojnë të gjitha që kërkohet prej tyre.
Po festojmë 9 Majin – Ditën e Evropës kur janë hedhur themelet e asaj që është BE. Këtë vit, Unioni do të përballet me sfida shumëdimensionale siç janë kriza e koronës dhe pasojat e saj mbi ekonominë, Brekziti, kriza e migracionit, sistemi mbrojtës i BE-së dhe forcimi i Unionit. Maqedonia, nga ana tjetër, më në fund vendosi të fillojë negociatat pas 15 vjetësh dhe do të hapë zyrtarisht procesin. Cilat janë parashikimet për anëtarësimin e plotë në BE?
Kësaj radhe, Republika e Maqedonisë së Veriut shënon për herë të parë Ditën e Evropës si një vend negociues, me një vendim të marrë tashmë për fillimin e negociatave, dhe jo si një vend kandidat, ku kemi qenë për 15 vitet e kaluara. Për shkak të pandemisë, ne nuk kemi pasur mundësinë ta shënojmë ashtu siç e meriton, por vendimi nga marsi për të filluar negociatat është një vendim historik kur historia e vendit ka ndryshuar vërtet. Së bashku me anëtarësimin në NATO, askush nuk do të ketë ndonjëherë dilema në të ardhmen, se ku përket vërtet Republika e Maqedonisë së Veriut. Ne jemi një vend evropian, tashmë anëtar i Aleancës Euro-Atlantike, një vend negociator që do të bëhet një anëtar i plotë i Bashkimit Evropian në fund të këtij procesi. Mund të zgjasë pak ose shumë, por nuk ka kthim prapa nga ky proces, dhe është një moment historik për vendin dhe për ne që i përkasim gjeneratës aktuale, është një ambicie historike për të realizuar ëndrrën e brezave të kaluar, por më e rëndësishmja, është një përfitim i vërtetë për brezat e ardhshëm që do të vijnë.
Violeta Gerov
foto Darko Popov
