Njohja e dezinformatave varet nga edukimi mediatik. Dhe kjo është mjaft e dobët tek një pjesë e madhe e qytetarëve. Këtë e ka treguar hulumtimi i Institutit për Studime të Komunikimit me temë “Përdorimi i gazetarisë së bazuar në fakte për ndërgjegjësimin dhe kundër dezinformimit në hapësirën mediatike”. Rezultatet paralajmërojnë se të rinjtë, të moshuarit (mbi 60 vjeç) dhe njerëzit që janë të kërcënuar socio-ekonomikisht janë veçanërisht të ndjeshëm ndaj dezinformatave.
Tre lajme në internet me 9 shenja dezinformimi secili. Në prezantimin e tyre para studentëve dhe pensionistëve, shumica e tyre nuk arritën të dallonin një shenjë të vetme të saktë të lajmeve të rreme, gjë që tregon se të dy kategoritë e qytetarëve janë të ndjeshëm ndaj dezinformatave. Ndjekja e lajmeve në internet dhe mundësia për të rënë në kontakt me dezinformatat është e lartë në të dyja grupmoshat, megjithatë ata janë ende të vetëdijshëm për ekzistencën e barrierave në procesin e njohjes dhe trajtimit të dezinformatave.
Sa i përket pengesave në procesin e njohjes së dezinformatave në lajme, hulumtimi tregoi se këto janë emocionet e shkaktuara nga disa lajme, përvoja e pamjaftueshme dhe mosinteresimi për temën e lajmit, e sidomos njohuritë e pamjaftueshme për temën në lajm. Nga ana tjetër, indeksi i shkrim-leximit për lajmet, ndërgjegjësimi për barrierat, si dhe motivimi për të ndjekur lajmet dhe për të edukuar dezinformimin është ose brenda mesatares ose pak mbi mesataren si te studentët ashtu edhe te pensionistët.
“Fakti që numri më i madh i studentëve dhe pensionistëve nuk arrijnë të njohin as edhe një shenjë të saktë të lajmeve të rreme (lajmet në internet), si dhe njohuritë e zhvilluara jo të plota (jo plotësisht) mediatike, ndoshta për faktin se nuk ka sistematik dhe punë gjithëpërfshirëse për këtë problem. Kjo është për shkak të investimeve të pamjaftueshme në edukimin mediatik, në zhvillimin e kuriozitetit intelektual, si dhe investimit të pamjaftueshëm në komponentin e aktivizimit për përcjelljen e lajmeve”, shpjegon për “A1on” Eleonora Serafimovska, një nga studiueset dhe autoret e projektit.
Studentë pa njohuri për median dhe procesin e integrimit në BE
Hulumtimi tregon se nuk ka asnjë student që ka njohur të gjitha shenjat e dezinformimit në një ose më shumë lajme në internet. Në lidhje me të tre lajmet në internet, numri më i madh i studentëve nuk arriti të dallonte as një shenjë të saktë të dezinformimit. Nga gjithsej 9 në çdo lajm, studentët njohin mesatarisht 2.43 shenja dezinformimi.
Hulumtimi gjithashtu analizon lidhjen ndërmjet shkrim-leximit mediatik dhe aftësisë së qytetarëve për të njohur dezinformatat në lajmet në internet. Një 95.8 përqind e lartë e studentëve ndjekin lajmet në internet. Mbi 85% e studentëve të anketuar nuk e dinë se gazetarët në Maqedoninë e Veriut nuk kanë nevojë për licencë për të punuar, madje mbi 94% nuk e dinë se kush e shkruan komunikatën për media.
Studentët gjithashtu treguan shumë pak njohuri për procesin e integrimit evropian. Mesatarisht, ata nuk marrin përgjigje të saktë për asnjë pyetje të vetme. Rreth 27% e studentëve iu përgjigjën saktë pyetjes për procesin e shqyrtimit dhe më e pakta që dinin të përgjigjeshin saktë ishte kur Konferenca Ndërqeveritare për R. S. Maqedonia.
Megjithatë, interesimi i studentëve për temat që lidhen me integrimin evropian është më i ulët në krahasim me temat që lidhen me ndryshimet klimatike. Ky dallim, pothuajse në të njëjtin proporcion, pasqyrohet në kontekstin e rëndësisë së temave për integrimin evropian dhe ndryshimet klimatike për ta. Temat si integrimi evropian janë më pak të rëndësishme për studentët në krahasim me tema të tilla si ndryshimet klimatike.
Rezultatet tregojnë se sa më i arsimuar mediatik të jetë një person, aq më me shkathtësi do të njohë dezinformatat në lajmet në internet. Kjo do të thotë, ata që kanë një indeks më të lartë të shkrim-leximit për lajmet, një ndërgjegjësim më të lartë për barrierat në procesin e njohjes së dezinformatave – ata e njohën më me sukses dezinformimin.
Hulumtimi është kryer në mesin e 193 studentëve të vitit të parë dhe të dytë nga disa fakultete të Universitetit “St. Kirili dhe Metodi”, nga Universiteti Shtetëror i Tetovës (DUT) dhe nga Universiteti “Nënë Tereza”.
Pensionistët me njohuri të ngjashme, por më të interesuar për BE-në dhe ndryshimet klimatike
Hulumtimi tregon se pensionistët me arsim më të lartë dhe më të ulët mediatik do të jenë po aq të pasuksesshëm në njohjen e shenjave të dezinformimit. Megjithatë, ata me arsimim më të lartë mediatik do të tregojnë gjithashtu njohuri dhe interes më të madh për tema të rëndësishme shoqërore.
Njohuritë për median janë nën mesatare edhe te pensionistët, madje më keq se studentët. Nga ana demografike, pensionistët me arsim të lartë dhe ata që jetojnë në zonat urbane kanë njohuri më të mira për median. Megjithatë, si studentët ashtu edhe pensionistët nuk dalluan në indeksin e shkrim-leximit të lajmeve.
Sipas Serafimovska, shkrim-leximi mediatik i studentëve dhe pensionistëve nënkupton edhe ndërgjegjësim më të madh për temat aktuale dhe të rëndësishme socio-politike, që nga ana tjetër nënkupton përgjegjësinë për të qenë mirë i informuar dhe për të marrë vendime të bazuara në informacione të mira dhe të sakta. Vetëm atëherë sjelljet e njerëzve, në jetën reale dhe në hapësirën kibernetike, do të nënkuptojnë qytetari aktive dhe pjesëmarrëse, por edhe kritike.
“Arsimimi mediatik tek pensionistët nuk do të thotë aftësi për të njohur dezinformatat në lajmet në internet, dhe arsyet janë në mosnjohjen e tyre se si funksionon dhe cilat janë mundësitë që ofron hapësira kibernetike, gjë që i bën ata veçanërisht të cenueshëm ndaj dezinformatave. Ata ndjekin lajmet në internet, disa prej tyre përdorin edhe kompjuterë çdo ditë, por pothuajse asnjëri prej tyre nuk di të dallojë shenjat e dezinformatave në lajmet e internetit. Nga ana tjetër, indeksi i shkrim-leximit për lajmet, ndërgjegjësimi për barrierat, si dhe motivimi për të ndjekur lajmet dhe për të edukuar për dezinformatat është ose brenda mesatares ose pak mbi mesataren si te studentët ashtu edhe te pensionistët, gjë që sugjeron se si studentët ashtu edhe pensionistët, ka nevoja për të zhvilluar të gjitha aspektet e shkrim-leximit mediatik”, thotë Serafimovska.
Në anketën e të rriturve mbi 60 vjeç janë përfshirë 98 pensionistë, anëtarë të shoqatave nga disa komuna.
Për kategoritë vulnerabël, arsimimi mediatik është prioritet
Njerëzit në rrezik social përgjithësisht nuk ndjekin mediat dhe lajmet, dhe për këtë arsye nuk e kuptojnë konceptin e manipulimit të medias. Këtë e treguan përvojat e grumbulluara të fokus grupit të personave në rrezik social, i përbërë nga 16 gra përfituese të ndihmës sociale.
Numri më i madh i pjesëmarrësve femra (8 nga 12) dinë për Bashkimin Evropian, pothuajse të gjitha e dinë se R. S. Maqedonia dëshiron të anëtarësohet në BE, por asnjëri prej tyre nuk e dinte se kush ishte negociatori. Vetëm një e treta e tyre deklaruan se kishin dëgjuar për ndryshimet klimatike, me njohuri shumë modeste.
“Mund të thuhet se ky grup personash të cenueshëm social është në rrezik të lartë për t’u ndikuar nga dezinformata për shkak të analfabetizmit, papunësisë dhe rrjedhimisht pamundësisë për t’u përfshirë në ngjarje sociale në të cilat do të angazhonin kapacitetet e tyre njohëse, si dhe me një motivim shumë të ulët për të mësuar gjëra që nuk lidhen drejtpërdrejt me nevojat e tyre prioritare. Sfida për këtë grup të cenueshëm social, i cili është i ndjeshëm ndaj dezinformatave për shkak të kësaj situate, është të gjejë një mënyrë për të rritur nivelin e motivimit të tyre për të mësuar, si të arrijnë në mënyrë të sigurtë informacion të saktë dhe të verifikuar për çështje me rëndësi shoqërore. lexon.
Hulumtimi i parë i edukimit mediatik në llojin e tij
Deri më tani, hulumtimi në Maqedoninë e Veriut ka hetuar edukimin mediatik në një nivel të përgjithshëm, emergjent. Ky hulumtim i ICS ndryshon nga të gjithë të tjerët në atë që është hera e parë që krijohet një shkallë matëse e edukimit mediatik dhe një indeks i edukimit mediatik. Pra, cilët janë faktorët psikologjikë dhe sociologjikë që ndikojnë në edukimin mediatik dhe nëse arsimimi mediatik do të çojë në njohjen më të suksesshme të dezinformatave në media.
Siç shpjegon njëra nga autoret e hulumtimit, Eleonora Serafimovska, shkrim-leximi mediatik mund të matet me sukses.
“Hulumtimi hodhi hipotezën dhe vërtetoi se njohja e dezinformatave varet nga shkrim-leximi i lajmeve. Faktorët për njohjen e dezinformatave janë nevoja për njohuri – analiza e të gjithë informacionit që perceptojmë në lajme; besimi se ne mund të kontrollojmë median dhe informacionin, jo mediat ne; si dhe njohuritë mediatike. Kur të zhvillohen të gjitha këto nevoja dhe njohuri, atëherë do të jetë faktor për njohjen dhe më tej për trajtimin e dezinformatave. Motivet kryesore për njohjen e dezinformatave janë: motivimi i brendshëm për ndjekjen e lajmeve dhe motivimi për të mësuar (edukim) për dezinformimin. Emocioni i provokuar zakonisht do të pengojë, ndonjëherë edhe do ta bëjë të pamundur “leximin racional” dhe analizën e informacionit që perceptohet dhe kështu do të bëhet pengesë për njohjen e dezinformatave. E njëjta gjë mund të ndodhë në situatat kur nuk kemi interesim, përvojë, e sidomos nuk kemi njohuri për temën e lajmit”, shpjegon Serafimovska.А1он
